Algen

Overmatige algengroei is de nachtmerrie van menig vijverliefhebber. Toch mogen we niet vergeten dat algen een onmisbaar onderdeel vormen van elke vijver. Algen zijn een belangrijke schakel in de voedselketen en vele soorten produceren ook zuurstof. Een overmatige algengroei kan evenwel licht- en zuurstofgebrek veroorzaken en zo het biologisch evenwicht en de gezondheid van planten en vissen in gevaar brengen.

Algen volledig uit de vijver weghouden lukt nooit en is ook niet nodig. Wel moet u streven naar een situatie waarbij de algen in evenwicht zijn met andere planten en dieren in de vijver. Als u genoodzaakt wordt om de algen te lijf te gaan, moet u tegelijk ook denken hoe u de terugkeer van overmatige algengroei kan voorkomen. In wat volgt, zal u merken dat de waterkwaliteit hierin een belangrijke rol speelt.

• Soorten algen

Wereldwijd zijn meer dan 100.000 soorten algen en wieren bekend. In de wetenschap worden ze onderverdeeld in blauwalgen, geelgroene algen, groene algen, roodalgen, diatomeeën, dinoflagellaten… naargelang hun kleur (pigmenten) en vorm. Welke soorten overheersen, hangt af van de zuurtegraad, de periode van het jaar, het gehalte aan zout en aan voedingsstoffen.

Bij ons komen in zoetwater en vijvers ongeveer twintig soorten vrij algemeen voor, die naar hun verschijningsvorm onderverdeeld worden in twee grote groepen:

• zweefalgen die het water groen kleuren en tot de microscopische algen behoren
• draadalgen die deel uitmaken van de macroscopische algen

 

Zweefalgen zijn ééncellig, slechts een paar honderden van een millimeter groot en daardoor met het blote oog niet individueel zichtbaar. Ze kunnen zich evenwel snel delen (ongeslachtelijke voortplanting) waardoor er tientallen miljoenen per liter water kunnen voorkomen. Op die manier kleuren ze het water groen. Voorbeelden van ééncellige zweefalgen zijn Volvox en Chlamydomonas.

Draadalgen bestaan uit een ketting van cellen die wel of niet vertakt kan zijn. De dikte van elke draad is vaak niet meer dan één of twee honderdsten van een millimeter maar de lengte varieert van enkele millimeter tot tientallen centimeter. Elke cel kan zich immers delen en zo de ketting langer maken. Voorbeelden van deze algen zijn Cladophora, Spirogyra, Vaucheria en Enteromorpha.

 

De meeste draadalgen beginnen te groeien wanneer een spore zich vastzet op één of ander oppervlak (vijverbodem, foliewand, zuurstofplant) en kiemt. Door celdeling worden vervolgens lange draden gevormd. Wanneer deze draden te zwaar worden, kunnen ze loskomen en gaan drijven.

Hoewel drijvende draadalgen véél meer zonlicht krijgen dan ze eigenlijk nodig hebben – ze zijn immers aangepast om dieper in het water en dus met minder licht te groeien – kunnen vele soorten ook drijvend nog lange tijd overleven dankzij gele pigmenten (carotenoïden en flavonoïden) die ze beschermen tegen sterke UV-straling van het zonlicht. Dit is ook de reden waarom drijvende draadalgen er eerder geel dan groen uitzien. Tijdens deze periode van 'zonlicht-stress' vormen ze bovendien sporen die zorgen voor de volgende generatie.

• Oorzaken van overmatige algengroei

Overmatige algengroei toont aan dat er iets mis met de vijver. De precieze oorzaak is niet altijd meteen te achterhalen en kan zeer verschillend zijn. In veel gevallen zijn een te groot aantal vissen, een slechte waterkwaliteit en een te grote lichtinval de boosdoeners.

Teveel vissen ...

Teveel vissen kunnen op allerlei manieren leiden tot te sterke algengroei, vooral van zweefalgen:

• te grote belasting en aanrijking van het water via overtollig visvoeder en uitwerpselen
• minder goede ontwikkeling van onderwaterplanten door vraat aan de bladeren
• onvoldoende aanwezigheid van dierlijk plankton (bijvoorbeeld watervlooien) dat zich met zweefalgen voedt maar zelf gegeten wordt door vissen.

 

Slechte waterkwaliteit ...

Wanneer één of meerdere aspecten van de waterkwaliteit niet in orde zijn, kan dit leiden tot algenbloei. Vrijwel alle reeds behandelde parameters i.v.m. waterkwaliteit spelen hierbij een rol.

Zuurtegraad (pH)

Zowel een te lage als een te hoge pH remmen de plantengroei af. Op die manier krijgen algen een concurrentieel voordeel voor de aanwezige voedingsstoffen en kunnen gaan woekeren. Door de enorme soortenrijkdom is immers bij vrijwel elke zuurtegraad (pH) algengroei mogelijk. Een te hoge zuurtegraad bijvoorbeeld is vaak geassocieerd met sterke groei van zweefalgen.

Planten hebben koolzuurgas (CO2) nodig om aan fotosynthese te doen. Een te hoge zuurtegraad (pH) kan leiden tot een gebrek aan vrij koolzuurgas in het water en kan zo de fotosynthese bij planten afremmen. Algen hebben ook CO2nodig, maar kunnen beter dan planten ook fotosynthese doen met behulp van bicarbonaat (HCO3-) dat bij hoge pH wél nog voldoende in het water aanwezig is.

Hardheid

Calcium en magnesium zijn niet alleen belangrijk voor de stevigheid en bladkleur van waterplanten, maar spelen ook een belangrijke rol in de oplosbaarheid van fosfaat. Fosfaat is een voedingsstof die in veel vijvers de beperkende factor is voor algengroei: hoe meer fosfaat, hoe groter de algengroei.

Calcium en magnesium, de elementen die de hardheid van het water bepalen, vormen met fosfaat onoplosbare verbindingen. Bij een te lage hardheid is onvoldoende calcium en magnesium in het water aanwezig en blijft teveel fosfaat in oplossing. Dit kan leiden tot overmatige algengroei.

Door regelmatig gebruik van Optima pH-KH-GH bent u zeker van een voldoende hoge hardheid en kan u de fosfaatconcentratie binnen de perken houden.

Ammoniak (NH3) en ammonium (NH4+)

Te hoge concentraties van deze stikstofverbindingen zijn niet alleen giftig voor vissen, maar kunnen ook algengroei bevorderen. Sommige draadalgen, bijvoorbeeld Vaucheria, nemen veel liever ammonium (NH4+) op dan nitraat (NO3-). Bij hogere waterplanten is dit veel minder het geval. Daarom kunnen hoge ammoniumgehalten, veelal ten gevolge van een gebrekkige bacteriewerking in de filter, sterke groei van bepaalde algen bevorderen.

Om de filterwerking te herstellen of te versterken, de omzetting van ammonium te versnellen en de groei van deze algen te voorkomen, is het bacteriepreparaat Optima Bact het ideale middel. U dient het te gebruiken vooraleer de algen verschijnen en de kans krijgen om door massale groei het biologisch evenwicht te verstoren.

Teveel zonlicht ...

Draadalgen groeien oorspronkelijk op de vijverbodem of vastgehecht aan onderwaterplanten, en hebben zonlicht nodig voor een goede groei. Door met drijvende planten de inval van zonlicht te beperken, houdt u dus ook de draadalgen in bedwang.

Ideaal is wanneer één derde tot de helft van het vijveroppervlak is bedekt. De eerste jaren na de aanleg van de vijver is dit vaak nog niet het geval. In vijvers jonger dan 3 jaar komen problemen met draadalgen dan ook vaak voor. Naarmate de vijver ouder wordt en de planten groter worden, verdwijnt het grootste deel van de draadalgen. Is dit in een oudere vijver niet het geval, dan moet u de waterkwaliteit controleren.

Een uitstekend middel dat bij zowel zweef- als draadalgen wordt ingezet, is Optima Alg. Men zou kunnen zeggen dat het de rol van drijvende planten enigszins overneemt, namelijk voor wat betreft het wegnemen van bepaalde golflengten van het zonlicht. Het kan evenwel nooit de noodzaak van planten volledig wegnemen: planten blijven nodig voor de zuurstofvoorziening en het verwijderen van voedingsstoffen uit het water.

• Gevolgen van overmatige algengroei In de eerste plaats is algenbloei niet wenselijk omdat het er vies en lelijk uitziet. Bovendien zijn planten en vissen nauwelijks nog zichtbaar, terwijl het de bedoeling is van elke vijverbezitter om alle wezens in de vijver zo goed mogelijk te kunnen bekijken.

Nog erger is evenwel dat woekerende algen het biologisch evenwicht compleet kunnen verstoren en de gezondheid van vissen en planten ernstig in gevaar brengen. GEVOLGEN VOOR PLANTEN

Het grootste nadeel van overmatige algengroei voor planten schuilt in het lichtgebrek. Zowel zweefalgen, die het water groen en compleet lichtondoorlaatbaar kunnen maken, als draadalgen, die in dikke slierten rond de zuurstofplanten kunnen groeien, nemen zoveel licht weg dat de groei van waterplanten ernstig in het gedrang komt. De zuurstofplanten kunnen volledig wegkwijnen waardoor de algen de vijver voor zich alleen hebben en verder groeien tot er alleen nog water met algen overblijft.

Massale algengroei betekent ook massaal verbruik van voedingsstoffen en mineralen door de algen. Dit kan leiden tot water met een te lage hardheid waardoor planten gaan verslijmen. Ook gebrek aan koolzuurgas treedt vaak op omdat alle CO2 door de algen wordt opgebruikt. Algen doen namelijk ook aan fotosynthese.

 

GEVOLGEN VOOR VISSEN

Overdag produceren de meeste algen zuurstof tijdens het fotosyntheseproces. Bij massale algengroei wordt dus enorm veel zuurstof geproduceerd, vaak zoveel dat het water oververzadigd raakt. Een oververzadiging van meer dan 120% - dit wil zeggen dat het water 20% méér zuurstof bevat dan chemisch stabiel is – kan leiden tot irritatie en stress bij vissen.

Aangezien algen 's nachts zuurstof verbruiken, kan de massale aanwezigheid van algen leiden tot zuurstofgebrek en sterfte bij vissen. Doordat gedurende de hele nacht zuurstof wordt verbruikt, is vlakvóór zonsopganghet zuurstofgehalte van het water het laagst en het risico opvissterftehet grootst.

GEVOLGEN VOOR BACTERIEN

De overmatige zuurstofproductie door algen overdag kan leiden tot zuurstofgehalten in het water die schadelijk zijn voor denitrificerende bacteriën. Deze bacteriën verdragen immers weinig of geen zuurstof. Schade aan deze bacteriën kan leiden tot opstapeling van nitraat waardoor de algengroei nog bevorderd wordt.

Doordat algen het vrije koolzuurgas en het bicarbonaat in het water verbruiken, vermindert de buffercapaciteit van het water sterk. Dit leidt tot sterke pH-schommelingen van het water waardoor zowel nitrificerende als denitrificerende bacteriën, die beide een welbepaalde pH vragen, sterk worden geremd. Zo kan de omzetting van ammoniak in het gedrang komen wat, in combinatie met een hoge pH-waarde van het water, tot vergiftiging van de vissen kan leiden.

Algengroei aanpakken en voorkomen

VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN

Ook met betrekking tot algen in de vijver is deze wijsheid van toepassing. Door te zorgen voor een goede waterkwaliteit en voldoende waterplanten, kan u veel onheil voorkomen. Nog even op een rijtje waarom beide zo belangrijk zijn:

 

• zuurtegraad:is bepalend voor de bacteriële omzetting en verwijdering van overtollige voedingsstoffen die tot algengroei kunnen leiden
• hardheid:moet voldoende groot zijn voor een goede groei van de waterplanten en om de oplosbaarheid van fosfaat zoveel mogelijk te beperken
• onderwaterplanten:concurreren met de algen voor voedingsstoffen en scheiden stoffen af die de groei van algen afremmen
• drijvende planten:schermen het vijveroppervlak af, verhinderen een te grote lichtinval en helpen zo de groei van (draad)algen in toom houden

Om de waterkwaliteit in orde te krijgen én te houden, is Optima pH-KH-GH een onmisbaar product. Het zorgt voor de goede zuurtegraad en hardheid, vermindert de oplosbaarheid van fosfaten en zware metalen, en schept de ideale omstandigheden voor een optimale activiteit van waterzuiverende bacteriën. Optima pH-KH-GH is dan ook de basis van elke gezonde vijver.

Om opstapeling van voedingsstoffen en algengroei te vermijden, moet de omzetting van deze stoffen door bacteriën voldoende snel gebeuren. Om deze omzetting te versnellen, is Optima Bact het ideale middel. Dit geconcentreerd bacteriepreparaat bevat zowel nitrificerende als denitrificerende bacteriën en zorgt dus voor een volledige verwijdering van overtollige voedingsstoffen uit het water.

HELP… ALGEN !

Vooraleer u de algen te lijf gaat, doet u er goed aan om de waterparameters (pH, GH, KH, ammoniak en nitriet) te meten of laten meten. Indien u dat wenst, doen wij voor u een volledige wateranalyse én geven we u persoonlijk advies-op-maat omtrent de te nemen maatregelen.

Als de waterkwaliteit in orde is en u toch geplaagd wordt door overmatige algengroei, dan zijn ook hiervoor enkele doeltreffende en veilige oplossingen.

 

Optima alg wordt gebruikt bij een overmatige groei van zowel zweefalgen ('groen water') als draadalgen. In tegenstelling tot vele algendodende middelen bevat dit product géén koper en géén pesticiden en het is dan ook volkomen onschadelijk voor vissen en waterplanten. De werkzame component wordt in het water geleidelijk biologisch afgebroken zodat er zich geen schadelijke residu opstapelt, zelfs niet bij herhaaldelijk gebruik.

De doeltreffendheid van Optima Alg is te danken aan zijn dubbel werkingsprincipe, namelijk enerzijds de absorptie van bepaalde golflengten uit het zonlicht en anderzijds de onderbreking van een specifieke stap in het fotosyntheseproces bij algen.

Het resultaat is dat algen niet langer energie kunnen aanmaken uit het zonlicht, al hun reservestoffen moeten verbruiken en uiteindelijk 'van honger' sterven. Optima Alg heeft een selectieve werking en heeft geen nadelig effect op de groei van planten of vissen.

Aqua Natura Vijverklaar is een 100% biologisch alternatief voor Optima Alg. Het is een product op basis van natuurlijke grondstoffen zoals gerstestro, turf en humusverbindingen. Van gerstestro is al langer bekend dat het met succes kan worden ingezet om helder water te krijgen én te houden. Door bijmenging van specifieke humusverbindingen wordt de werking van het product versneld. Foto vijverklaar

Toch kan het enkele dagen tot 2 weken duren vooraleer de eerste resultaten zichtbaar worden. De werking berust immers op een biologisch proces en het vraagt enige tijd vooraleer dit proces op gang komt. Eens de werking begint, blijft het product gedurende 3-4 maanden actief en mag het dus zolang in de vijver blijven.

 

Indien na overmatige algengroei de waterkwaliteit, bijvoorbeeld de zuurtegraad en de hardheid, sterk zijn verslechterd, is het gebruik van Optima pH-KH-GH aangeraden om de waterkwaliteit te corrigeren en het herstel van het biologisch evenwicht te versnellen.

SLIB

De bodem van grote natuurvijvers is moeilijk of niet schoon te maken. Dood organisch materiaal zoals plantenresten en ingewaaid blad kan zich gedurende jaren opstapelen tot een dikke, zuurstofarme laag die soms wel70 cmdik kan worden.

Onder de toplaag van dit bezinksel dringt vrijwel geen zuurstof door. De afbraakprocessen die dieper in het bezinksel plaatsvinden, gebeuren dus zonder zuurstof (anaeroob). Hierbij worden stoffen gevormd (methaan, ammoniak, waterstofsulfide) die giftig zijn en bij lage luchtdruk kunnen vrijkomen en vissterfte veroorzaken. Bovendien werkt anaerobe afbraak verzurend waardoor ook zware metalen uit de sliblaag kunnen vrijkomen.

Om dergelijke risico's niet te lopen, is het noodzakelijk om de bacteriële afbraak van deze sliblaag te bevorderen. Hiervoor moeten de zuurtegraad en het zuurstofgehalte van de sliblaag verhoogd worden. Coccolietenkalk is hiervoor het ideale middel.

Coccolieten zijn microscopische kleine schaaldiertjes uit de oceanen. Hun uitwendig skelet is opgebouwd uit calciumcarbonaat (kalk). Wanneer een coccoliet sterft, breekt alle organisch materiaal af en blijft alleen nog een hol kalkskelet over.

Dankzij zijn poreuze, holle karakter zuigt het kalkskelet van een coccoliet zich vol met water door capillaire werking. Het kalkskelet zinkt naar de bodem en neemt zuurstofrijk water mee naar beneden. Op die manier wordt het zuurstofarme slib aangerijkt met zuurstof en wordt zijn bacteriële afbraak bevorderd. Doordat de kalk langzaam oplost, stijgt ook de zuurtegraad van het slib wat ook de activiteit van de bacteriën ten goede komt.

Bron: www.aquanatura.be