bonen

BONEN

de plantaardige biefstuk

Bij velen roepen peulvruchten geen enthousiaste herinneringen op. Boontjes doppen was een bezig­heid van lange duur. Vandaar de benaming: zijn eigen boontjes doppen. Zonde, want vers van de staak is de smaak van peulvruchten ongeëvenaard. De boon is eeuwig, tijdloos en gezond. Bonen staan ook symbool voor nieuw leven: vandaar dat bij geboorten suikerbo­nen worden gegeven. Bonen waren ook het basiseiwit, zeg maar de biefstuk van de gewone man. Vandaar de talrijke volksspreuken en gezegden.

Een beetje geschiedenis

Onze voorouders hebben zich tot de komst van de aardappel in leven gehouden met tuinbonen. Al bij opgravingen uit de bronstijd en in Egyptische graven werden tuin­boonrestanten teruggevonden. Naast de aardappel namen ontdekkingsreizigers als Columbus ook bonen mee uit de Nieuwe Wereld. Het waren ideale groenten in die tijd: gezond, voedzaam, makkelijk te verbouwen en in gedroogde vorm lang te bewaren. Gedroogde bonen zijn in arme werelddelen trouwens nog altijd de belangrijkste eiwit­leveranciers. Ook in Europa werden peulvruchten lange tijd als de biefstuk van de arme lieden beschouwd, maar die status zijn ze inmiddels ontgroeid.

Bij ons worden ze vooral vers gegeten. Er zijn verschillende soorten die vaak een ver­schillende afkomst hebben. En van bonen bestaan talrijke soorten. Bij bonen worden ook volgende groenten ondergebracht: labbonen, staakprinsessen en snijbonen.

Volwaardige gezonde voeding

Bonen zijn goed voor iedereen, zowel voor het hart, de lever, als bij heesheid, buikpijn, en ze zijn zenuwversterkend. De slijmachtige stoffen kunnen soms winderigheid ver­oorzaken en als ze soms minder goed verteerbaar zijn, kan je best wat bonenkruid toe­voegen. Na een inzinking of een ernstige ziekte is een bonenkuur aanbevolen.

Een bonen kuur zuivert de bloedsomloop bij waterzucht, reuma en jicht. Uitstekend bij oedeem. Bonen doen ook het suikergehalte dalen bij diabetici en is een aanvullend mid­del voor berk en daslook.

Bij volgende aandoeningen komen bonen goed van pas: ACNÉ: thee van peulen.

Aderverkalking: zeker bonen eten.

Nier- en blaaskwalen: sap van bonen.

Urinedrijvend (dikke opgezwollen buik): sap van peulen.

Bij suikerziekte: bonen doen het suikergehalte dalen.

Van sperziebonen of prinsessenbonen worden eigenlijk vooral de schillen en de bloe­men in de natuurgeneeskunde gebruikt. Bonenschillenthee maak je door de schillen een nacht lang in koud water te laten weken (neem 10 g schillen per kop water) en laat ze ‘s morgens even opkoken. Deze thee zorgt in de eerste plaats voor het afdrijven van urine en urinezuur en moet daarom worden gedronken tegen jicht, tegen eczeem veroorzaakt door te veel urinezuur en tegen zenuw­ontstekingen. Interessant is ook dat deze thee de productie van insuline bevordert, doordat hij het suikergehalte in bloed en urine fors doet dalen en zo de alvleesklier tot het produceren van insuline prikkelt. Speciaal tegen chronische nierstenen en niergruis helpt een thee getrokken van de bloemen van de sper­ziebonenplant. Voorwaarde is wel dat men het kan volhouden elke dag om de 2 uur een lepel ervan in te nemen, tot de klachten verdwenen zijn.

Bonen als dik afkooksel bestrijden waterzucht en zijn een hulpmiddel bij suikerziekte en aderverkalking. Drie of vier handvolle peulen die in de schaduw gedroogd en leeggehaald zijn, fijnsnijden; laten weken in 2 liter water. Nadien 1 tot 2 uur laten koken tot men nog een halve liter heeft. Uitstekend voor nieren en blaas. 15 g / l koken. Het spreekt vanzelf dat men bij ernstige klachten zeker altijd een arts raadpleegt.

Planten en oogsten

Bonen zijn gemakkelijk te telen. Ze vergen wel een goed verluchte en zonnige stand­plaats: een gezonde, lichte, doordringbare en voedzame grond. Bonen houden niet van stalmest noch van een overmaat aan kalk. De boon heeft geen stikstofhoudende mest­stoffen nodig. Potas en vooral fosforhoudende meststoffen zijn daarentegen onontbeer­lijk. Zij is zeer gevoelig voor koude en verdraagt zelfs geen vorst van -1°C tot -2°C. Men mag daarom geen bonen in de tuin zaaien vóór 10 mei. Men kan wel vroeger zaaien onder tunnels van plastiekdoek.

Bonenzaad wordt hard als het te droog is; de boon vreest echter nog meer de vochtig­heid die het zaad in de grond doet rotten en op de rijpe bonen zieke plekken veroor­zaakt. Vochtigheid evenals een overdreven zaaidichtheid geven aanleiding tot een dra­derig opgeschoten gewas.

De hardschalige bonen worden vooral geteeld om droog te bewaren, want hun peulen worden snel vezelachtig. Men moet ze oogsten wanneer ze goed droog zijn en ze op de zolder uitspreiden.

Bonen worden nog onderverdeeld in struik- en staakbonen. De struikbonen zijn vroeger rijp dan de staakbonen. Maar door hun grotere ontwikkeling brengen de staakbonen meer op.

Grootmoeders tip van Winiefred

Eet in de maand augustus bonen: een preventief middel tegen winterkwalen.

Bij wratten eens proberen: driemaal daags met de binnenzijde van de boon over de wrat wrijven, je krijgt zeker resultaat.

Grootmoeder weet het: laat dat vlees maar staan, bonen zijn minstens zo gezond.

Praktisch

Bonen houden hun groene kleur als ze gekookt worden zonder deksel op de pot. De bonenschil is ideaal om zogenaamd zittend vet te bestrijden. Boonpeulen bevatten natuurlijke bestanddelen die de opname van koolhydraten door het lichaam afremmen. Koolhydraten komen voor in alle deeg­waren, meelspijzen, spaghetti enz., en zorgen bij onvoldoende beweging voor het gevreesde “zittend vet”, dat zo onsierlijk kan zijn: bonenschil maakt kilo’s verschil. Doe daarmee een drie­weekse kuur. Alle bonenschotels kunnen opgewarmd worden. Opmerkelijk is dat Engelsen en Amerikanen bonen eten bij het ontbijt, dat schijnt de werklust te vergroten. Verse peulvruchten moeten knappen als je ze ombuigt. Kies jonge, kleine boontjes zonder plekjes of uitdrogings­verschijnselen. Bewaar ze hooguit een paar dagen in een papieren zak op een koele plek. De kooktijd van verse peulvruchten hangt af van de soort, grootte en versheid. Van lang koken wor­den ze grauw, zacht en papperig, dus kook ze beetgaar in ruim water met wat zout, zón­der deksel op de pan. Direct serveren of afspoelen met koud water, anders verliezen ze hun frisgroene kleur. Gezonde bonen zijn helder van kleur zonder bruine vlekken op de peul. In tegenstelling tot andere groenten houden peulvruchten zich goed in de diep­vriezer. Zeker doperwtjes en tuinbonen doen diepgevroren in smaak niet onder voor verse.

Winiefred weet raad

Eet wekelijks minstens één of een paar keer bonen. Dat is heel gezond, want het levert plantaardig eiwit en vezels. Een goede raad van mijn moeders familie (uit Sint-Joris ten Distel) die allemaal zeer oud werden: eet bonen voor de winter en je krijgt geen winter­kwaaltjes!

Recepten

Sperziebonen met kaas

Ingrediënten:

500 g sperziebonen, 100 g spek, 30 g boter, enkele nieuwe uitjes, 50 g geraspte gruyère, zout.

Bereiding:

500 g sperziebonen gedurende 15 minuten koken in gezouten ziedend water. 100 g mager spek in dobbel­steentjes snijden, even in kokend water dompelen, laten uitlekken en in een pan fruiten in 30 g boter, samen met enkele nieuwe uitjes. De bonen toevoegen, gedurende enkele minuten laten sudderen. In een serveerschotel gie­ten en bestrooien met 50 g geraspte gruyère.

Witte bonensoep

Ingrediënten:

500 g gewassen bonen, 100 g spek, 2 uien, 2 kruidnagels, 1 knoflookteentje, 1 kruiden­bosje, 4 eetl. maïzena, peper en zout.

Bereiding:

In 1/2 l koud water 500 g gewassen witte bonen (waarvan 200 g voor een hors d’oeuvre zullen dienen), 1 kruiden­bosje, 2 uien met kruidnagels erin geprikt, 1 knoflook­teentje, 100 g spek koken. Kruiden tijdens het koken. De 200 g bonen apart houden. De rest zeven maar het krui­denbosje er eerst uitnemen. Opnieuw laten koken, binden met 3 of 4 eetl. maïzena, peper bijvoegen en opdienen met uitgelekt, in blokjes gesneden spek, dat goed bruin­gebakken is in de pan.

Sperziebonen maître d’hôtel

Ingrediënten:

500 g sperziebonen, 2 l water, peper en zout,  75 g boter.

Bereiding:

De uiteinden van de boontjes met de vingers afbreken en de draadjes verwijderen. De bonen wassen in veel water. Ze greep bij greep in gezouten ziedend water dompelen, telkens wachten tot het water weer kookt. Zo blijven de sperziebonen mooi groen.

Ongeveer gedurende 15 minuten laten koken, de pan niet afdekken. De bonen zijn gaar als ze nog lichtjes knap­pend zijn. Zorgvuldig laten uitlekken.

De sperziebonen in een pan doen en gedurende enkele minuten op een hevig vuur sauteren zodat ze al hun vocht afgeven. De pan van het vuur nemen. Kruiden met peper, de in stukjes verdeelde boter toevoegen en flink mengen zodat de boter smelt.

Onmiddellijk serveren met geroosterd, gebraden of gebakken vlees. Je kan de groenten naar believen met gehakte peterselie bestrooien. Op dezelfde manier klaar­gemaakt, uitgelekt en met klontjes boter op de dienscho­tel geserveerd, wordt de bereiding “sperziebonen op Engelse wijze” genoemd.