Bonsai- Inleiding
Een fascinerende hobby: Een samengaan tussen kunst en groene vingers
Reeds jaren worden mensen geïntrigeerd door de schoonheid en de expressie van bonsai. Tegenwoordig is bonsai verspreid over de gehele wereld. Duizenden mensen kweken planten en bomen om ook te trachten die ultieme uitstraling te bereiken. Nu ligt dit groen tijdverdrijf voor iedereen open. Door de enorme invloed van internet is over vrijwel elk onderwerp iets te vinden.
Het woord ‘bonsai’ komt uit het Japans en betekent niet meer dan 'boom in pot'. ‘Bon’ is boom, ‘sai’ betekent pot. Maar men kan dit niet in de regel aanhouden, want een bonsai is meer dan gewoon een boom in een pot. Een bonsai is de imitatie van een boom in de natuur. Een levend beeld, zoals volwassen bomen echt in de natuur kunnen voorkomen als solitair, in groep of als landschap, maar dan uitgebeeld in miniatuur. Ook het woordje ‘sai’, pot, bonsai hoeven niet bepaald in een pot te staan maar kunnen evengoed in een golvende rots of een steen met ultieme gaten of zelfs een verweerde schijf van een stuk boom staan.
De japanse Samourai’s namen bij veldslagen die verering voor ‘potensai’ eeuwen geleden mee uit China, waar bonsai ontstaan is, naar Japan. Bonsai was dan ook lange tijd enkel voorbehouden aan de rijkere Samourai-klasse. Japanners verfijnden de ietwat kitscherige en gekunstelde vorm tot een werkelijk getrouwe weergave van de natuur.
Ze geloofden dat de kracht van het verweerde en de door de natuur gevormde ‘overwinning’ van de overlevingskunst van de boom (het levende) ondanks alle negatieve elementen overging op de eigenaar van de boom. Een boom die zowat alles overleefd heeft, wel die kracht, gaat over op de verzorger. Zo is er ook de ‘Literati-stijl’, een ijle stijl die de ‘geleerde stijl’ wordt genoemd. Hij straalt door enkele haakse curven en een zéér beperkte groenmassa bovenaan de boom, ‘de wijsheid’ uit van een oude getormenteerde boom, die alles in zijn leven al meemaakte, maar toch geleerd en wijs al deze zorgen overleefde…
Zo overleefde de bonsaikunst generaties en eeuwen. Ongeveer 25 jaar geleden werd er gestart met een eerste bonsaivereniging in Vlaanderen. Zonder internet, met een tiental boekjes, nu zijn er per streek verscheidene clubs en afdelingen voor elke techniek en informatie beschikbaar. En voor ieders beugel, want vele bomen worden door leden opgekweekt tot goed startmateriaal en dan voor een prikje verkocht aan medeleden.
Wie zich bonsai inbeeldt, denkt aan oude bomen, maar de leeftijd van de boom is niet het belangrijkste, wel de expressie van ouderdom die hij heeft.
Iedereen die met planten en bomen bezig is, weet dat er vele snoeitechnieken bestaan om planten klein te houden. Bonsaitechnieken zoals bladsnoei en bedraden, cnip and grow, laten ons toe te modelleren en te verfijnen om zo de ideale harmonieuze boom te kweken. Ik kan evengoed gecharmeerd zijn door een jong groeikrachtig en fris boompje als door een 100-jarige imposante mastodont. Bij het ene primeert de frisheid en levenskracht, bij de andere oude boom, de wijsheid door ouderdom.
Vanaf het ogenblik dat de liefhebber zelf de vormgeving van een boom kan bepalen, komt er een ander aspect om de hoek kijken, namelijk de kunstzinnigheid… Zelf bomen vormen naar gelang hetgeen men als prachtig voorbeeld in de vrije natuur, vaak op onherbergzame plaatsen ontdekt. Dit werkt enorm inspirerend en is tevens de puurheid van de zuiverste natuurlijke groeivormen in ‘onbevlekte’ natuur. Dit is de voornaamste inspiratiebron. Ik zag bv. een prachtige baai in Afrika, vond geen voorbeelden in bonsaiboeken en besloot dit dan maar zelf na te bootsen.
Ook boeken met Chinese en Japanse houtsneden zijn prima ideëenleveranciers. De hoekigheid, de ultieme eenvoud, het karakter, het geeft allemaal inspiratie om zoiets ook eens te proberen. Sommige boompjes kosten amper 5 Euro, maar je kan er jarenlang plezier aan hebben. Ik denk altijd: alles moet kunnen. Het heeft me al tientallen dode exemplaren opgeleverd, maar ook sommige verrassende ontdekkingen. Als men bovendien zelf zijn boompjes zaait is door de hoge opkomst elk experiment mogelijk.
Bonsai is voor velen dan ook een ideaal samenspel tussen ultieme kunst (omdat ze altijd evolueert, terwijl alle andere kunst vergankelijk is, maar bonsai heeft als nadeel dat ze slechts in bepaalde seizoenen echt mooi zijn) en tuinbouwkundige vaardigheden.
Net zoals in andere kunstvormen is bonsai onderhevig aan artistieke regels. Deze regels gelden voor compositie, diepte, perspectief, evenwicht, kleur...enz. Zo werden door eeuwenlange kunstvaardigheid de verschillende bonsaistijlen uitgepuurd. Elke boom in een pot zal wel een uitstraling hebben. Het komt er echter op aan deze uitstraling te verfijnen en te overtreffen om aldus tot een waar kunstwerk te komen. Soms komt het erop aan een ietsje te overdrijven. De expressie ten top te voeren. Eén boom moet dezelfde uitstraling hebben als een eeuwenoude mastodont, dus enige overdrijving in uw miniatuurtje kan wel van pas komen.
Het is een kunstvorm voor mensen met groene vingers en zin voor regelmaat. Met een duidelijk doel voor ogen wordt aan de levende compositie gewerkt tot deze de nodige uitstraling verkrijgt. Maar een boom blijft leven en groeien. Een bonsai is dus nooit af.
Tevens eist een bonsai dagelijkse watergift op warmere dagen en niet zomaar wat water ruwweg gieten maar eerder ietwat doordacht. Ook winterberging- en verzorging eist kennis. Er sterven immers meer beschermde bomen door uitdroging dan in de zomerse warme perioden wanneer we erop voorzien zijn.
Het is dus echt een hobby voor doorbijters die er een zéér regelmatig leven op nahouden. Daarom wordt er in clubverband afgesproken wie op welk ogenblik de hoede over andermans groene lievelingen overneemt bij vakanties of ziekten. De bomen worden dan in bakken gezet en onder schaduwnet verzorgd en zoveel mogelijk in dezelfde omstandigheden als ‘thuis’ behandeld en bewaterd. Dit is natuurlijk niet van toepassing op een enorm veelvoud van bomen. Dat worden dan huisbezoekjes. Maar bonsaiverslaafden vormen een sterke gemeenschap.
De boom wordt ouder, meer volwassen en bereikt dus stelselmatig zijn expressie.
Een schilderij of een ander kunstwerk is voltooid, een bonsai evolueert. Bonsai moet uitstekend verzorgd worden. Bomen leven volgens het ritme van de seizoenen. Sommige bomen zoals bloeiende bomen zijn maar eens op het jaar op hun mooiste. Namelijk als ze in bloei staan.
Lente, zomer, herfst en winter. Elke boom heeft in elk seizoen wel iets moois te bieden. Zelfs in de winter is het silhouet van een kale boom met zijn fijne vertakkingen soms een lust voor het oog. Om nog maar van de sneeuwpret te zwijgen. Een mooi besneeuwde bonsai figureerde reeds op tientallen nieuwjaarskaarten.
Dagelijkse watergift, bemesting wanneer nodig, verpotten naar inzicht... maar ook snoeien, plukken en bedraden om de noodzakelijke vorm te behouden.Wie met bonsai werkt leeft volgens het ritme van de natuur…
Door het feit dat de bomen in kleine schalen of natuurelementen staan lopen ze iets vroeger uit dan gewone bomen. Men ziet de knoppen schuiven en voelt de groeikracht toenemen. Ik voel de lente komen wanneer ik zo’n takje op mijn hand leg.
Lees ook:
Er zijn nog geen reacties.
Log in om een reactie te plaatsen