De bodem : de grond van de zaak

De bovengrondse tuin ken je het best. Nochtans is de bodem voor de planten minstens even belangrijk als de lucht. Ze zitten er verankerd met hun wortels, ze zuigen er hun vocht en hun voedsel op. De bodem is echter meer dan alleen maar een opslagplaats van voedsel en vocht. Het is de woonplaats van onnoemelijk veel bodemdiertjes. Zij spelen een essentiële rol in de natuurlijke processen die er plaatsvinden. Het drukke leven onder de grond beschermt de planten(wortels) tegen ziekten en ongedierte. De diertjes geven de bodem de kruimelstructuur waarin de wortels lucht, water en voedsel vinden. Daarvoor hebben ze zélf echter voedsel en energie nodig. Die halen ze uit de bladeren, houtsnippers, compost en ander organisch materiaal waarmee je de bodem bedekt. 

ONBEKEND IS ONBEMIND 

Hoe actief is je bodem? Verwijder in een hoek van je tuin onder wat bladeren voorzichtig de bovenlaag. Bekijk een handvol van de mulle grond die je er onder vindt. Merk je hoeveel onooglijk kleine beestjes er zich in bewegen? Wormpjes en pissebedden vallen het eerst op. Voor springstaarten, mijten en kevertjes zal je al iets aandachtiger moeten kijken. Onder een vergrootglas zie je nog meer leven. En dat is dan nog maar het topje van de ijsberg. Iedere gram grond wordt bevolkt door honderdduizenden bacteriën en schimmels. Microscopisch kleine aaltjes en eencelligen zijn dag en nacht in de weer. Onder een vacht van herfstbladeren of snippers worden ze niet gehinderd door kou of regen bij het verteren van materiaal en het opbouwen van de bodem. Wil je gezonde planten in je tuin? Maak dan het bodemleven tot je bondgenoot.

ZO STIMULEER JE HET LEVEN IN JE TUINBODEM: 

• Gebruik compost
• Mulch je bodem met bladeren of houtsnippers
• Plant bodembedekkers.
• Spring zuinig om met meststoffen. Overmatig gebruik van meststoffen verzwakt niet enkel je planten, het verstoort ook het bodemleven en vervuilt het grondwater.
• Bewerk de bodem zo weinig mogelijk. Spitten verstoort het ondergrondse leven.
• Laat afgestorven planten ter plaatse verteren of verwijder de resten pas in het late voorjaar
• Gebruik geen chemische meststoffen of sproeistoffen. Ze zijn niet alleen schadelijk voor bovengrondse dieren, maar ook voor bodemorganismen. 
   

Een gezond bodemleven voor gezonde planten. Het regelmatig afsterven van de wortels doorheen alle bodemlagen, creëert luchtkanalen en levert voedsel aan de wormen. Die woelen op hun beurt door de bodem en verkruimelen hem. Hun gangen helpen bij hevige regenval het overtollig water weg te stromen. In ons land komen 25 soorten wormen voor. Dat is dan nog maar een minieme fractie van alle organismen die zich in de bodem ophouden en er een boeiende gemeenschap vormen.

GEBRUIK COMPOST 

Compost bestaat uit plantenresten die (gedeeltelijk) door micro-organismen zijn afgebroken. Je kan het vergelijken met wat in een bos gebeurt. Afgevallen bladeren, takjes en andere plantenresten in de strooisellaag worden tot humus omgevormd. Compost wordt in de bodem verder afgebroken en opgenomen door het bodemleven. Een levende bodem onderdrukt schadelijke organismen zoals bepaalde aaltjes, schimmels en andere ziektekiemen. 

De aanleg van je tuin is de gelegenheid bij uitstek om compost te gebruiken. Breng rijpe compost in de plantgaten bijvoorbeeld. Dat garandeert een goede start voor de plant. Terwijl de compost verteert, komen de meststoffen geleidelijk vrij en verbeteren de groeiomstandigheden van de planten. 

Met het organische materiaal uit je tuin kan je eenvoudig zelf compost maken. Er zijn verschillende mogelijkheden: een composthoop, in bakken of in een compostvat. Om goede compost te krijgen, meng je “bruine” en “groene” materialen met elkaar. Groen materiaal is waterrijk, bevat veel voedingsstoffen en bestaat uit gemakkelijk afbreekbare stoffen. Voorbeelden zijn grasmaaisel, keukenafval, bladrijke resten van vaste planten en onkruid. Bruin materiaal is eerder stug en droog: snoeihout, dorre stengels van vaste planten, stugge herfstbladeren. Zij garanderen een goede luchtcirculatie in de compost. Bruine materialen breken langzamer af maar spelen een belangrijke rol bij de structuuropbouw van de bodem. Om goede compost te verkrijgen, zal je het verterende mengsel ook moeten omzetten. Hou alles voortdurend vochtig zonder te overdrijven. Controleer het vochtgehalte met de knijptest. Pers een handvol compost samen in je vuist. Als er hooguit een paar druppels water tussen je vingers verschijnen en je kan de bal compost nadien gemakkelijk opnieuw uiteen brokkelen, dan heeft je compost een goede vochtigheid én voldoende structuur. Je bent op de goede weg.

Bron: De Ecologische Tuin,  Ovam-brochure