De vijver in de herfst

Willen wij volgend jaar opnieuw volop genieten van het fantastische vijverschouwspel dan zullen wij in het najaar even de handen uit de mouwen moeten steken. Het mag nog zo’n zacht najaar zijn, elke avond is er kans dat de weerman nachtvorst voorspelt.

Een aantal vorstgevoelige planten brengen we in oktober (in hun mand) naar een lagere waterdiepte. Een paar voorbeelden: Thalia dealbata, louisiana-irissen, kleine waterlelies, Baldellia ranunculoides, Sagittaria graminea. Een aantal andere tropische planten kan onze winters onmogelijk buiten doorstaan. Denken we maar aan Canna glauca, Hedichium maximum en Spiranthes. Deze dienen vorstvrij doorwinterd. De veel bekendere waterhyacint en watersla zijn echt moeilijk door de winter te krijgen. Het loont eigenlijk de moeite niet deze binnen te halen. Koop liever gewoonweg enkele nieuwe exemplaren in de lente, ze zijn goedkoop.

Koudwatervissen kunnen zonder problemen buiten overwinteren, tenminste wanneer de vijver diep genoeg is (minstens 50 cm, veel beter 80 à 100 cm). Sluierstaartgoudvissen en andere niet winterharde vissen worden binnen in een koudwateraquarium geplaatst. Wie niet over een voldoende groot aquarium beschikt kan zich behelpen met andere recipiënten zoals een grote plastic kuip. Hang er een net over zodat de vissen er niet uit kunnen springen en voorzie een filter of minstens een luchtuitstroomsteentje verbonden met een membraanpompje.

Staan volgende mooie herfstbloeiers al in uw vijvertuin: Lysimachia clethroides (witte pluimen), Lobelia X vedrariensis (paars), Lobelia sessilifolia (blauw)? Noteer ze alvast op uw verlanglijst voor wanneer u nog eens in uw vijvercentrum passeert. Moeraswolfsmelk en Canadese rijst (Zizania aquatica) vertonen prachtige herfstkleuren en worden veel te weinig toegepast in vijvertuinen.  

Vermijd overvloedig blad: Spinnendraad en web glinsteren bedauwd in het morgenlicht. De lichtende kleurenpracht van de herfst is alom. Wonderlijk gekleurde, gele, bruine, rode blaadjes dwarrelen van de bomen. Hevige bladval vermijden we in de vijver. Rottende bladeren geven methaangas af en kunnen, vooral wanneer de vijver is dichtgevroren, gevaarlijk zijn met vissterfte tot gevolg. Om niet dagelijks met een schepnetje in de vijver te moeten gaan schermen we onze waterplas af met een vijvernet. Gebruik liefst een fijnmazig net (maaswijdte 0,5 X 0,5 cm) waar ook de kleinere blaadjes niet door kunnen. Deze kleine mazen hebben bovendien het voordeel dat vogeltjes noch vissen noch kikkers erin verstrikt kunnen raken. Het net hoeft niet horizontaal over de vijver gespannen te worden, het kan ook in tentvorm. De bladeren schuiven dan langs de schuine kanten naar beneden, kunnen daar opgeraapt worden en naar de composthoop gebracht. Wanneer de zeurderige wind de laatste blaadjes van de loofbomen heeft geplukt mag het vijvernet weer opgeborgen worden.

Oeverplanten worden in regel niet afgeknipt. Wanneer wij ze nu zouden verwijderen dan zal onze vijver er maandenlang erg kaal uitzien, zo zonder enig verticaal element. Wanneer wij de beplanting laten staan zullen wij kunnen genieten van de herfstkleuren en winterse berijpte silhouetten. De luchtkanalen in de stengels zorgen er bovendien voor dat ook bij een gesloten ijsdek er nog steeds mogelijkheid tot gasuitwisseling bestaat tussen water en lucht. Afgeknapte en in het water hangende stengels van oeverplanten knippen wij wel af, deze zorgen alleen maar voor rottigheid. Wij knippen de stengels niet onder water af maar zo’n 10 à 15 cm boven het wateroppervlak. Dit o.a. om te vermijden dat er water binnendringt via de holle stengels.

Vijverpompen worden meestal in de late herfst uit de vijver gehaald en ergens vorstvrij bewaard. De meeste types zet men best ondergedompeld weg (bijvoorbeeld in een emmer water) in een vorstvrije ruimte zoals kelder of garage. Dit voorkomt het komen vastzitten van de bewegende elementen. Waterleidingen en afvoerleidingen die niet vorstvrij zijn aangelegd laat men best leeglopen om beschadigingen te voorkomen.

Help de amfibieën en ander nuttige dieren winter door te raken door takken snoeihout ergens in de buurt van de vijver op een wat beschutte plek te leggen met daartussen wat bladeren, andere tuinafval en stenen. Wie het echt goed wil doen graaft een gat van minimaal 1 m diameter en zo’n 30 cm diep en legt daarin wat stenen (allerlei afvalstenen voldoen) met daartussen takken en organisch afval. Een broeierig grote composthoop is ook nuttig. Salamanders zullen op deze plaatsen hun winterslaap houden.

Wanneer u de gelukkige bezitter bent van een Gunnera, vergeet dan niet deze magnifieke plant, die 4 meter hoog kan worden met bladeren van 2 meter in diameter, te beschermen tegen de koude. Deze reus onder de vochtminnende planten is immers niet goed bestand tegen onze, soms te strenge, winters. Bedek het hart met een 30 cm dikke laag droog stro of droog blad. Snijd vervolgens enkele van de Gunnera-bladeren af en leg ze omgekeerd als een tent over de plant. Hierover kan nog een stuk plastic gelegd worden of een grote ton, als bescherming tegen vocht. Zo beschermd zal uw Gunnera temperaturen van -15 à -20°C kunnen doorstaan.

Constructietip: Ook in de herfst kan men een nieuwe waterpartij aanleggen. Zo’n in het najaar opgestarte vijver heeft altijd wat voor op ééntje die in de lente gestart wordt. Het water heeft immers de kans te rijpen. Rubber pond liner (Firestone) blijft ook bij zeer lage temperaturen (tot -45°C) soepel zodat de aanleg van vijvers ook in koudere periodes absoluut geen problemen geeft.

Filterbacteriën: Onder de 12-15 °C gaat de zuiverende activiteit van de filterbacteriën achteruit, wat kan leiden tot een grotere ontwikkeling van zweefalgen in het najaar; om de werking van de filter zo lang mogelijk op peil te houden, is een najaarsbehandeling met Optima Bact aangewezen zolang de temperatuur hoger is dan 10 °C.

Vallende bladeren: Indien bomen in de buurt staan, overmatig bladval in de vijver vermijden door een fijnmazig net over de vijver te spannen; door het net niet vlak maar in tentvorm te spannen, glijden de bladeren af naar de rand wat het makkelijker maakt om deze te verzamelen.