Eucalyptus - Gomboom

Nederlandse naam: Gomboom Familie: Myrtaceae

Als we er van uitgaan dat de opwarming van de aarde onomkeerbaar is en we in België en Nederland dus meer zachtere winters gaan krijgen, dan is er een gouden toekomst voor de Eucalyptus of gomboom. Deze bomen met hun opvallend grijsgroen blad waarin een aromatische olie is opgeslagen zijn meer dan ‘grijze muizen’ in het bomenassortiment. Waar de plant vroeger vooral als kamerplant of als terrasplant werd aangeboden, zit hij nu bij gespecialiseerde kwekers in het assortiment van winterharde Mediterrane planten.

Van Eucalyptus zijn er zo’n 600 soorten van allemaal groenblijvende bomen die voor het overgrote deel afkomstig zijn uit Australië. Naast deze soorten zijn er nog een aantal die voorkomen in het zuiden van Papoea-Nieuw-Guinea en het zuidoosten van Indonesië. Het is waarschijnlijk één van de meest aangeplante bomen ter wereld. Vooral in de drogere tropen en subtropen van Afrika, het Midden-Oosten, India en Zuid-Amerika. Typisch kenmerk van de Eucalyptus is de snelle lengtegroei en het vermogen om te groeien op arme grondsoorten. De nectarrijke bloemen verschijnen in grote aantallen en bezitten vele meeldraden. Een ander kenmerk is dat veel Eucalyptussen een gladde schors hebben die elk jaar vervelt. Het opvallende blad is ook zeer geliefd bij bloemschikkers.

Eén van de specialisten op gebied van Eucalyptus en andere Exoten is Hans Prins van kwekerij 'De Groene Prins'. Dit is zijn visie op Eucalyptus.

E. niphophila, E. debeuzevillei, E. archeri, E. gunnii ‘Divaricata’, E. perriniana enE. neglecta behoren tot de nagenoeg geheel winterharde bomen. Het is een volstrekt raadsel waarom deze soorten in België en Nederland niet algemeen aangeboden worden. Steeds zijn het halfharde vormen van E. gunnii die men te koop ziet.

De winterhardheid van een soort hangt voor een belangrijk deel af van de herkomst van het zaad dat gebruikt is. Er zijn enkele plekken in Australië waar regelmatig zeer extreme vorst voorkomt. Van bomen die daar groeien zijn de zaailingen veel sterker dan van bomen die onder mildere omstandigheden groeien. E. gunnii komt niet alleen voor in het laagland van Tasmanië maar ook op 1200 meter hoogte en verdraagt daar heel wat vorst. Zaailingen van deze bomen zullen de meeste kans hebben om het hier goed te doen.

Tijdens zeer natte winters kunnen Eucalyptussen eerder doodvriezen (als de bast knapt) dan tijdens normale winters. Gelukkig zijn er enkele kwekerijen die op de herkomst van het zaad letten, en daarvan biedt “de Groene Prins” jonge boompjes aan. De hardheid van zaailingen is echter variabel, zodat niet elk individu van een soort even hard zal zijn. Er zullen steeds enkele zeer harde én enkele minder harde exemplaren in een zaaisel voorkomen. De hoogte waarop de soort in de natuur groeit, is maar voor een deel bepalend voor de hardheid. E.debeuzevillei b.v. is nog harder dan E. niphophila, maar groeit ruim 400 m lager in debergen.

Resumerend: E. debeuzevillei en E. niphophila zijn de hardste soorten, die vaak ook strenge winters overleven. De overige soorten overleven eengemiddelde winter zonder problemen. Het blijft dus avonturen!

• GROEI De groeisnelheid kan maximaal 2.5 m per jaar bedragen! Vooral E. gunnii is een snelle groeier. De hoogste soorten worden hier tot dusver ongeveer 10 meter. Alle soorten kunnen goed gesnoeid worden. Om een stevige boom te krijgen is het aan te raden om de eerste 2 jaar de boom in maart tot de helft terug te snoeien. Dit geldt alleen voor de soorten E. archeri, E. gunnii, E. gunnii ‘Divaricata’, E. glaucescens, E. perriniana. Dit heeft het voordeel dat de stam wat steviger kan worden in verhouding tot de kroon.

Als men snijgroen wil oogsten, dan de stam knotten in maart/april op ongeveer 50 cm boven de grond. Het stammetje moet minimaal 5 cm dik zijn, dus kleinere boompjes eerst nog wat laten groeien. (E. debeuzevillei, E, nitens, E. pauciflora en E. niphophila zijn hiervoor minder geschikt)

• STANDPLAATS Volle zon is noodzakelijk. Nooit een eucalyptus onder hoge bomen planten! Voor een winderige plek zijn E. archeri, E. debeuzevillei en E. niphophila geschikt. De beide laatstgenoemde verdragen zelfs zilte zeewind. Kies meteen een definitieve plek, want later verplanten van een Eucalyptus kan slecht uitpakken. Een lage boompaal is aan te bevelen, waar de stam op 30 cm hoogte aan wordt vastgemaakt. E. neglecta en E. Crenulata verdragen lichte schaduw. 

• GRONDSOORT Grondverbetering is niet echt nodig, dus geen potgrond, compost of bemeste tuinaarde gebruiken. Zwaar bemeste bomen kunnen gemakkelijk omwaaien. Als bemesting kan men op arme grond wat organische mest door de grond heen werken. Wel erg belangrijk is het onkruidvrij houden van de voet van de plant tot 60 cm van de stam vandaan. Met name de eerste paar jaren is dit essentieel voor een optimale groei. Vermijd onkruidverdelgingsmiddelen, daar is Eucalyptus zeer gevoelig voor. Gemalen denneschors als bodembedekking is het beste middel tegen onkruid.

Eucalyptus soorten voor natte bodems:

Soort	Absolute min.temp
aggregate	-19.5°C
camphora	-16.5°C
cinerea	-13.5°C
dalrympleana	-16.5°C
glaucescens	-19°C
gregsoniana	-16.5°C
gunnii	-21°C
rodwavi	-19.5°C
rubida	-16.5°C

De hier genoemde minimum temperaturen hebben betrekking op incidentele,kortdurende wintersituaties bij windstil weer! Langdurige zeer strenge vorst kan dus wel fataal zijn. Op kalkrijke gronden (pH> 7,5) kunnen de volgende soorten groeien: E. cordata, E.dalrympleana, E. macarthuri, E. nitens en E. parvifolia. Laatstgenoemde is de hardste vanhet stel; de overigen overleven niet elke winter.

• BLOEI Alle hier genoemde soorten bloeien met witte tot crêmewitte bloemen. De soorten met fraaie rode bloemen zijn hier helaas niet winterhard. De bloeitijd verschilt van soort totsoort. E. debeuzevillei en E. niphophila bloeien gewoonlijk vanaf het 5de jaar. E. gunnii en E. perriniana kunnen al vanaf het 4de jaar bloeien. E. archeri zelfs al vanaf het 3de jaar. Terugsnoeien verhindert echter de bloei. De bloemknoppen die men ziet verschijnen geven pas na een jaar bloei! Soms ziet men bloemen, bloemknoppen en zaaddozen aan dezelfde tak.

• WINTERBESCHERMING Zolang de boompjes nog klein zijn, is het aan te raden om ze in de winter te beschermen met b.v. sparretakken of riet, Felle winterzon tijdens flinke vorst kan schade veroorzaken aan het blad. Ook kan de bast scheuren, wat afsterving tot gevolg kan hebben. Soms vriezen Eucalyptusbomen terug, en lopen vanuit de basis weer opnieuw uit. Bedenk dat Eucalyptusbomen (nog) niet volkomen winterhard zijn, maar hun aanpassingsvermogen is groot. Het selecteren van de hardste zaailingen en het daarmee verder kweken is nog maar net begonnen. Met een beetje geluk heeft men echter binnen enkele jaren een schitterende boom in de tuin. De bomen die in de jungletuin te zien zijn, zijn hiervan het levende bewijs.

In onderstaande tabel is te zien waar een aantal soorten vandaan komen en hoe snel ze groeien. Hardheid: -“zeer goed” wil zeggen dat toepassing overal in NL en B mogelijk is, zelfs op onbeschutte plaatsen. -“Goed” betekent dat de standplaats een beetje beschut moet zijn en dat uitzonderlijk koude winters fataal kunnen zijn, -“redelijk” wil zeggen dat de standplaats goed beschut moet zijn door muren, dichte coniferen e.d. -“beperkt” wil zeggen dat alleen de mildere kustgebieden geschikt zijn -“zacht” betekent dat de soort alleen zachte winters goed doorkomt.

De lijst is kort gehouden, maar er zijn meer soorten die echter nog niet voldoende getest zijn. In een beschutte stadstuin is veel meer mogelijk dan hier op het platteland!

• INSEKTEN Insekten vermijden Eucalyptus; deze bomen worden hier in de tuin dan ook massaal aangeplant om teken af te schrikken; tegelijkertijd worden inheemse bomen gekapt. (Teken prefereren vooral eiken, berken, elzen enz.)

Eucalyptussoorten

Soorten	Groeisnelheid	Hardheid	Herkomst
archeri	matig	goed	Tasmanië  1200m
coccifera	matig	beperkt	Tasmanië  1100m
debeuzevillei	matig	zeer goed	ACT.  1900m
glaucescens	snel	goed	N.S.W.  1700m
gregsoniana	matig	redelijk	N.S.W.  1300m
gunnii	snel	beperkt	Tasmanië  1200m
Gunnii ‘Divaricata’	snel	goed	Tasmanië  1150m
mitchelliana	matig	beperkt	Victoria  1700m
neglecta	snel	goed	N.S.W.    750m
niphophila	matig	zeer goed	N.S.W.  2300m
nitens	snel	zacht	N.S.W.  1400m
parvifolia	matig	goed	N.S.W.  1100m
perriniana	snel	goed	N.S.W.  1600m
rubida	snel	beperkt	N.S.W.  1200m
vernicosa	traag	redelijk	Tasmanië  1000m

Eucalyptus en de opwarming Nu zeer strenge winters mogelijk (althans voorlopig) tot het verleden gaan behoren, kan de Eucalyptus een grootse toekomst tegemoet gaan in ons land! Er worden hier inmiddels veel meer soorten uitgetest dan vroeger. Daarbij plant ik steeds 5 boompjes van dezelfde soort bij elkaar hopende dat daarmee de kans om uiteindelijk een beter exemplaar over te houden wordt vergroot. Misschien zal er op wat grotere schaal door selectie en kruising toegewerkt gaan worden naar planten, die zich in ons veranderde klimaat goed ontwikkelen. Hierbij kunnen we o.a. voortborduren op 35 jaar veldproeven in Zuid-Frankrijk. Najaar 2007 is een haag aangeplant van Euc. Subcrenulata. Uitgeplant gaan worden vanaf 2008: amygdalina, camphora, coccifera, glaucescens, goniocalyx, gundal (gunnii x dalrympleana), macarthuri, nortonii, pulverulenta, rubida, urnigera en vernicosa.

Bronnen:  *Hans de Prins  www.degroeneprins.nl                *Botanica

[Eucalyptus- soorten - gomboom - /magazine.asp?r=46&item=16060]