Groombridge Place - (Paul Geerts)

Sherlock Holmes en zijn geestelijke vader Sir Arthur Conan Doyle zijn waarschijnlijk de laatsten die men in verband zou brengen met een tuin. Toch zijn de tuinen van Groombridge Place in het Britse Kent prominent aanwezig in de boeken van Conan Doyle, en omgekeerd zijn Holmes en Doyle vandaag prominent aanwezig in Groombridge Place.

"The Manor House, with its many gables and its small, diamond-paned windows, was still much as the builder had left it in the early 17th century... the wooden drawbridge and the beautiful brad moat, as still and luminous as quicksilver," zo beschrijft Doyle Groombridge Place in The Valley of Fear. In dat boek onderzoekt Sherlock Holmes de geheimzinnige moord op ene John Douglas, de eigenaar van Birlstone zoals Groombridge daar heet. Aan de hand van dat boek kan men zich een vrij goed beeld vormen van de tuinen. Een groot deel van de plot is zelfs gesitueerd in de 'Drunken Garden', zo genoemd vanwege de bizarre snoeivormen van taxus die als dronken schijnbaar willekeurig over het gazon zijn uitgespreid.

"I took a walk in the curious old-world garden which flanked the house," zo vertelt dr. Watson in dat boek. "Rows of very ancient yew trees, cut into strange designs, girded it round. Inside was a beautiful stretch of lawn, the whole effect so soothing and restful...  In that deeply peaceful atmosphere one could forget or remember only as a nightmare that darkened study, with the sprawling, blood-stained figure upon the floor..."

Spiritisme

Sir Conan Doyle heeft weliswaar nooit in Groombridge Place gewoond. Maar toen hij de laatste 30 jaren van zijn leven in het nabijgelegen Crowborough verbleef, was hij een geregelde gast van de ongehuwde gezusters Saint die Groombridge hadden geërfd van hun vader die er jarenlang dominee was geweest. Zij waren, net als Doyle, gefascineerd door het bovennatuurlijke en organiseerden regelmatig spiritistische séances waarin geesten werden opgeroepen. Tijdens een van die séances verscheen de 'Geest van de Slotgracht' die vertelde dat hij David Fletcher was, een stalknecht die in 1808 was vermoord en in de slotgracht was geworpen. Een verhaal dat door Doyle werd opgetekend in zijn boek The Edge of the Unknown dat in 1927 verscheen. Vandaag houdt een meer dan levensgroot hoofd dat door één van de vensters van de cottage aan de overkant van de gracht piept, de herinnering aan de 'Geest van de slotkracht' levend.

In de vroegere melkerij van Groombridge Place werd een klein Conan Doyle museum ondergebracht met tal van memorabilia van de auteur, zoals zijn neusknijper, zijn fototoestel, een Londens politiefluitje en veel brieven, affiches en gelegenheidsdrukwerk dat op een of andere manier naar Doyle verwijst. De klok op de schouw staat stil op 7 juli 1930 om 7u42, het tijdstip waarop hij overleed.

The Draughtsman's Lawn

U hoeft echter niet per se een groot Sherlock Holmes-liefhebber te zijn, om een bezoek te brengen aan Groombridge Place. Misschien herinnert u zich nog de film van Peter Greenaway "The Draughtsman's Contract" uit het begin van de jaren '80, waarin de lichtjes decadente sfeer van het rijkelijke buitenleven van de Britse Upperclass in de 17de eeuw wordt geëvoceerd. Indien u hield van de prachtige tuinbeelden uit die film, die trouwens een essentiëel bestanddeel waren van de plot, dan zal u ongetwijfeld ook genieten van deze tuin. Want The Draughtsman's Contract werd hier gefilmd, een feit waaraan vandaag nog The Draughtsman's Lawn herinnert, een groot grasveld met gesnoeide taxussen.

Je moet er wel de wat pretparkachtige sfeer bijnemen die hier af en toe heerst. De huidige eigenaars zijn een paar jaar geleden gestart met een ambitieus restauratieprogramma dat de nodige investeringen vergt. Vandaar dat de tuinen nogal commercieel worden uitgebaat en er ook geregeld allerlei toeristische nevenattracties worden georganiseerd, zoals boottochtjes over het kanaal dat door de tuin stroomt of demonstraties met afgerichte valken.

Dronken tuin

De formele tuinen werden in de 17de eeuw aangelegd en zijn nog grotendeels bewaard gebleven in hun oorspronkelijke architectuur met diverse 'tuinkamers'. Ook heel wat bomen dateren nog uit die periode. Naar verluidt zou John Evelyn, een van de bekendste Britse tuinontwerpers en -auteurs uit de 17de eeuw, geholpen hebben bij de aanleg.

Tuinen werden in die tijd gebruikt als ontspanning en om er te pronken met de nieuwste planten uit Amerika en tuinstijlen uit Italië en Frankrijk, waardoor het geheel voor de hedendaagse bezoeker misschien wat geforceerd overkomt.

Eén van de meest opvallende 'tuinkamers' is de reeds vermeldde Drunken Garden die ook zo'n indruk had gemaakt op Sir Conan Doyle. De oorsprong van de bizarre taxusvormen die er totaal ordeloos staan, en die elk moment dreigen om te vallen, is niet bekend. Maar misschien zijn ze gewoon het resultaat van de wat vreemde fantasie van een excentrieke tuinman of een vroegere tuineigenaar. Eén van de taxusvormen lijkt trouwens verdacht veel op een penis in erectie...

Midden in die tuin ligt een merkwaardige water-zonnewijzer: een centrale fontein die uit de grote cirkelvormige vijver omhoog spuit, duidt de tijd aan, terwijl witte pauwen zich met narcissistisch genoegen spiegelen in het watervlak. Naast de Drunken Garden, en daarvan gescheiden door een stemmig notenlaantje, ligt de Oriental Garden. Vanuit het notenlaantje, dat aan beide zijden wordt afgesloten door een smeedijzeren hek, heeft men een mooi uitzicht op het huis en de lager gelegen Draughtsman's Lawn. Onder de oude notelaars ligt een bloementapijt van ondermeer Allium schoenoprasum, A. aflatulense en A. cristophii, Sidalcea malviflora, Lychnis coronaria en diverse sierdistels en viooltjes.

In de Oosterse tuin staan vier Japanse esdoorns, die van ouderdom helemaal scheef gezakt zijn. In het midden ligt een klein fonteintje. Tegen het tuiniershuis dat langs deze tuin ligt, leunen ook een paar gigantische snoeivormen van taxus en hulst die wellicht nog dateren uit de 17de eeuw.

De witte tuin

Tegenover het huis, langs de slotgracht, ligt een klassieke knotgarden, een knopentuin met motieven in buxus, waar in het voorjaar honderden donkermauve tulpen 'Queen of Night' bloeien'. Het motief van de buxushaagjes is gecopiëerd van een 16de eeuws motief op de houten muurpanelen in het huis. Twee intrigerende figuren in gevlochten wilgen die langzaam begroeid raken met klimop, kijken over de slotgracht uit.

Naast de knotgarden is er nog een 'geheime tuin' waar de ontwerper van Groombridge, Philip Packer, volgens de overlevering op Kerstdag overleed terwijl hij een boek las. De kleine 'Sculpture Garden' met bustes van de Romeinen Agrippa, Hadrianus, Augustus en Septimus Severus, deed vroeger dienst als reuze schaakbord met levende stukken. Vandaag kan u er opnieuw schaken op een reuzeschaakbord.

Eén van de mooiste tuinkamers is zeker de witte tuin die, in vergelijking met de befaamde witte tuin van het nabijgelegen Sissinghurst, opvalt door zijn ongedwongen exuberantie. Dat heeft misschien vooral te maken met het overvloedig gebruik van diverse oude en moderne rozen zoals 'Margaret Merril', 'Winchester Cathedral', 'Blanc Double de Coubert', 'Comtesse de Murinais', in combinatie met tal van vaste planten en struiken. Aan de buitenzijden zijn obelisken geplaatst voor klimrozen als 'Seagull', 'Madame Plantier', 'The Garland', 'Sander's White' enz.

Een drietal oude appelaars, waarvan er één een enorme maretak draagt die wellicht een paar honderd jaar oud is, doen vermoeden dat hier ooit een boomgaard moet hebben gelegen. Klimrozelaars, zoals 'Aimée Vibert', zorgen ervoor dat de bomen ook in de zomer bloeien. In het midden staat een enorme taxus die zwaar gehavend is door de blikseminslagen die hij in de loop der eeuwen moest trotseren. Achter de witte tuin ligt nog een enorme bloemenborder waar vooral ouderwetse bloemen bloeien die herinneren aan de 17de eeuw, zoals bijvoorbeeld pioenen, maar toch ook wel wat moderner variëteiten zoals de prachtige Gaillarda 'Burgunder'. Momenteel wordt er ook nog een grote groentetuin en een kruidentuin aangelegd. En tegen de hellingen die naar het bos leiden, is een terrastuin gemaakt waar een wijngaard wordt aangeplant.

Betoverd bos

De postmodernistische designer en tuinontwerper Ivan Hicks heeft van het meer dan 25 hectare grote bos dat bij het domein hoort een soort surrealistisch betoverd bos, The Enchanted Forest, gemaakt. Sir Conan Doyle, die ooit nog een boek schreef over 'The Coming of the Fairies', zou zich in de magische wereld van Hicks met elfjes, draken, Griekse priesteressen, slangachtige sculpturen, grotten en vegetale tunnels, mysterieuse vijvers en valleien met varens, doolhoven en zelfs een zigeunerkamp met oude woonwagens, waarschijnlijk perfect thuisvoelen.

Men bereikt het bos via de 'Wild Flower Hill' en de 'Smugglers Look-out' van waaruit men een mooi uitzicht heeft op het omringende landschap. Toen het huis in de tweede helft van de 18de eeuw een paar jaren leegstond, zou het zijn gekraakt geweest door een bende smokkelaars. Halverwege de kust en Londen was dit een ideale plaats om drank en andere smokkelwaar te verbergen. Dit betoverde bos heeft iets van een pretpark, maar dan zonder de spectaculaire attracties die daar tegenwoordig bijhoren en met een stevige dosis surrealistische knipoogjes, die het toch weer verteerbaar maken.

Ik kan me best inbeelden dat sommige tuinbezoekers dit maar niets vinden en gruwen bij het idee alleen al van bomen waaraan spiegels bengelen en bizarre constructies. Maar anderzijds dient men toch te bedenken dat tuinen doorheen de geschiedenis altijd een belangrijke recreatieve functie hebben gehad en vaak ook dienden als een kader voor theater, muziek, sport en spel - herinner u The Draughtsman's Contract - als een plek waar men een ideale wereld probeerde te creëren of als een plaats vol mythologische of religieuse symboliek. Het betoverde bos van Groombridge sluit perfect aan bij die traditie, en het is volgens mij dan ook veeleer een hedendaagse interpretatie van bijvoorbeeld het Italiaanse beeldenpark van Bomarzo uit de Renaissance of de romantische namaakboerderij met nepherders en -herderinnen van Marie-Antoinette in Versailles uit de 18de eeuw, dan wel een tuinversie van DisneyWorld.