De zoektocht naar de gele magnolia (Paul Geerts)

Magnolia’s behoren terecht tot de meest geliefde sierbomen in onze tuinen. Ook al bloeit hij slechts kort – “de één-week-per-jaar-bloeiende magnolia”, zoals hij een tijd geleden denigrerend werd beschreven in een ecologisch tijdschrift – tijdens die bloei (die gelukkig langer duurt dan één week, soms zelfs bijna een maand) is het een van de meest spectaculaire bomen. Dé grote rage in magnolialand vandaag zijn de geelbloeiende magnolia’s. 

Momenteel bestaan er minstens een vijftigtal gele magnolia’s, de ene al iets geler dan de andere. Elk jaar komen er nog nieuwe bij die langzaam hun weg vinden naar onze kwekers en tuincentra. Het zijn erg mooie planten en ze bloeien vrij lang en vrij laat, wat in ons klimaat een voordeel is. Bovendien zijn ze nog relatief nieuw en zeldzaam, wat hen voor veel mensen extra aantrekkelijk maakt. Je ziet ze immers niet overal. Ten slotte zijn een aantal van de mooiste gele cultivars van Belgische origine. Ze zijn namelijk ontstaan in het arboretum van Wespelaar, de collectietuin van Philippe de Spoelberch die al jaren experimenteert met magnolia’s en een van de grootste collecties ter wereld bezit. Een beetje chauvinisme mag ook wel eens in de tuin.

AMERIKA

De manier waarop die gele magnolia’s zijn ontstaan, is een fascinerend verhaal. Ze stammen allemaal af van de Amerikaanse Magnolia acuminata en M. acuminata var. subcordata die van nature weinig opvallende en naar Magnolianormen kleine, geelgroene bloemen hebben. De gele kleur zit bovendien aan de binnenkant van de bloem, de buitenste bloembladzen zijn groen of blauwgroen waardoor de gele kleur nauwelijks te zien is. Die Amerikaanse magnolia’s werden vanaf de jaren ’50 van de vorige eeuw gekruist met Chinese magnolia’s, zoals M. liliiflora, M. denudata, M. x soulangeana en hun cultivars. Het resultaat waren een hele reeks min of meer geelbloemige afstammelingen waarmee in de loop der jaren druk verder gekruist werd. De eerste kruisingen waren het werk van Evamaria Sperber van Brooklyn Botanic Garden in New York. Zij was niet op de eerste plaats op zoek naar geelbloemige Magnolia’s, maar wel naar Magnolia’s die het beste van de Amerikaanse en de Chinese soorten combineerden: de late en lange bloei en de winterhardheid van de Amerikaanse M. denudata met de grotere bloemen en de meer gedrongen, struikachtige groeiwijze van de Chinese soorten. Een eerste generatie kruisingen van Sperber tussen M. acuminata en M. liliiflora, de zg. brooklynensis-hybriden, zoals ‘Evamaria’ en ‘Woodsman’, zijn eerder roze dan geel. Wat niet verwonderlijk is als men weet dat M. liliiflora bloeit met rozenrode tot paarse bloemen. Maar zowel ‘Evamaria’ als ‘Woodsman’ bleken zeer goede ouders voor verdere kruisingen en terugkruisingen waaruit wél enkele prachtige geelbloemige cultivars zijn ontstaan. In 1956 kruiste Sperber M. acuminata met de witbloeiende M. denudata. Het resultaat hiervan, ‘Elisabeth’, zorgde bij haar introductie in 1978 voor heel wat opschudding: het was de allereerste Magnolia met een kleur die men met enige goede wil geel zou kunnen noemen. Met ‘Elisabeth’ startte wat men de ‘zoektocht naar de gele Magnolia’ zou kunnen noemen. Diverse kwekers gingen net aan de klas met ‘Elisabeth’, maar ook met de verschillende brooklynensis-hybriden. Ook werden nieuwe combinaties uitgeprobeerd, zoals M. acuminata met M. x soulangeana (zelf een hybride van M. denudata en M. liliiflora), met M. kobus ‘Norman Gould’, en met M. stellata. Eén van de meest succesvolle veredelaars was een gepensioneerde wetenschapper van het Amerikaanse landbouwministerie, wijlen August Kehr, uit North Carolina. Kehr, die aanvankelijk vooral rhododendrons kweekte, raakte in de jaren tachtig in de ban van de gele magnolia’s. Hij realiseerde vele tientallen kruisingen en hij begon ook als eerste om de zaaiingen te behandelen met colchicine waardoor ze een verhoogd aantal chromosomen kregen (een zg. tetraploïde). Enkele van de beste gele magnolia’s die momenteel op de markt zijn, zijn het resultaat van zijn veredelingswerk.

BELGIË

België, en met name bomen- en Magnolialiefhebber Philippe de Spoelberch, speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van deze gele magnolia’s. Een groot aantal van de kruisingen van August Kehr werden in het begin van de jaren ’90 uitgeplant in het Arboretum van Wespelaar omdat Kehr reeds een zekere leeftijd had en geen plaats meer had in zijn eigen tuin. Ze werden jarenlang opgevolgd en de beste selecties werden de voorbije jaren door de Spoelberch op de markt gebracht (zie kader: ‘De beste gele magnolia’s’). Ondertussen loopt op het Arboretum Wespelaar ook een eigen kweekprogramma met gele magnolia’s die in de nabije toekomst ongetwijfeld nog heel wat boeiends zullen opleveren. De verwachtingen zijn alvast hooggespannen.

DE BESTE GELE MAGNOLIA'S

Omdat de gele magnolia’s nog vrij nieuw zijn en omdat er steeds nieuwe worden geselecteerd, is het moeilijk om al definitieve uitspraken te doen over hun kwaliteiten en gebreken.“Gardeners are very lucky to be able to anticipate developments in magnolias almost as exciting as when they first became generally available in the 19th century, “schrijft Mike Robinson op de website van de Royal al Horticultural Society. “It is still too early to be definite about what are the best yellow magnolias. Watch and wait with eager anticipation.” In een recent overzicht van geelbloeiende magnolia’s (in Belgische Dendrologie 2003) somt Koen Camelbeke, directeur van het Arboretum Wespelaar, een aantal favorieten op.

‘Anilou’M. acuminata x M. ‘Elisabeth’

Een nieuwe selectie van de Spoelberch uit zaad van de Amerikaanse veredelaar August Kehr. Bloeit vanaf midden april tot einde mei met grote gele bloemen. Heeft negen bloembladen van ong. 15 cm lang en 5 cm breed. Heeft een eerder slanke, opgaande groeiwijze. 

‘Banana Split’ (M. ‘Woodsman’ x M. soulangeana ‘Lennei’) x M. ‘Elisabeth’

Een Amerikaanse kruising van August Kehr die door Philippe de Spoelberch werd opgekweekt en geselecteerd. De boom is goed winterhard en hij bloeit vanaf half mei. De zeer grote bloemen zijn lichtgeel met paarse strepen en een groene basis. Pyramidale boomvorm.
 

‘Carlos’ M. acuminata var. subcordata x M. denudata

Een recente selectie van de Spoelberch, afkomstig van een plant die hij in 1990 gekocht had bij Eisenhut, een bekende magnoliakweker in het Zwitserse Lugano en mogelijk afkomstig uit de tuin van wijlen Peter Smithers, een Engelsman die aan het meer van Lugano een grote Magnoliacollectie had. Het is een goed vorstbestendige selectie met relatief kleine (7-9 cm lange), groenig roomgele, licht geurende bloemen. Bloeit eind april-begin mei. 

‘Daphne’ M. acuminata var. subcordata ‘Miss Honeybee’ x Magnolia ‘Gold Crown’

Afkomstig uit zaad van de Amerikaanse veredelaar August Kehr, maar opgevolgd en geselecteerd door Philippe de Spoelberch. Hij heeft diepgele, mooi opgerichte bloemen die heel lang houden. Hij is goed winterhard, zeer bloeirijk, bloeit vanaf eind april tot einde mei en blijft vrij compact. Momenteel een van de beste, zo niet de beste van de gele magnolia’s. 

‘Elisabeth’ M. acuminata x M. denudata

Dit was de eerste gele magnolia, oorspronkelijk gekruist in 1958 maar pas in 1978 geïntroduceerd door de Brooklyn Botanical Garden in New York. De vrij grote, komvormige, en geurende bloemen zijn licht romig geel. Ze houden lang, maar ze worden bleker eens geopend. De bloemen hebben ook de neiging bleker te worden wanneer er weinig zonlicht is. Bloeit vanaf eind april tot einde mei. Wordt een forse boom met een eerder pyramidale groei. Wordt algemeen beschouwd als één van de beste nieuwe magnolia’s. 

‘Gold Star’ M. acuminata x M. stellata

Een roomgele cultivar met de stervormige bloemen en de sterk vertakte groeiwijze van M. stellata. 

‘Green Bee’M. acuminata var. subcordata ‘Miss Honeybee’ x M. ‘Gold Crown’

Een recente selectie van de Spoelberch afkomstig uit zaad van de Amerikaanse veredelaar August Kehr. Opgaande boom met grote groengele, later gele, eerder slappe bloemen. Bloeit samen met het uitlopen van het blad.

‘Honey Liz’ M. acuminata var. subcordata ‘Miss Honeybee’ x M. ‘Elisabeth’

Recente selectie van de Spoelberch uit zaad afkomstig van August Kehr. Heeft diepgele, eerder slappe bloemen. Wordt een grote, opgaande boom. 

‘Lemon Star’ M. acuminata x M.kobus ‘Norman Gould’

Recente selectie van de Spoelberch uit zaad afkomstig van August Kehr. Heeft grote stervormige, eerst groene later bleekgele bloemen. Bloeit in de tweede helft van april en eerste helft van mei. Zeer winterhard. 

‘Limelight’ M. acuminata var. subcordata x M.soulangiana ‘Alexandrina’.

Amerikaanse kruising. Een relatief snel groeiende en rijk en lang bloeiende boom met grote geelroze bloemen op het einde van april. 

‘Lois’ M.acuminata x (M.acuminata x M.denudata)

Dit is een van de meest veel belovende gele magnolia’s. Lijkt sterk op de oudere ‘Elisabeth’, maar de bloemen zijn iets kleiner en intenser van kleur. Bloeit half mei. Het is een kruising van Brooklyn Botanical Garden. 

‘Olivia’ M. acuminata var. subcordata ‘Miss Honeybee’ x M. ‘Gold Crow’

Een nieuwe selectie van de Spoelberch uit zaad van de Amerikaanse veredelaar August Kehr. Boom met een opgaande groeiwijze en diepgele bloemen. Nauw verwant aan ‘Daphne’, maar met een meer open en krachtiger groeiwijze. 

M. acuminata x M. denudata

Een crèmegele cultivar, geselecteerd  door Philippe de Spoelberch en afkomstig van een stek van een plant in een tuin in Bjuv in Zweden, waarschijnlijk van Amerikaanse origine. Bloeit zeer rijk en vroeg gedurende één maand. Zeer goed winterhard. 

M. acuminata var. subcordata x M. x brooklynensis ‘Evamaria’ 

Cultivar van Eva Marie Sperber van Brooklyn Botanic Garden (1967). Heeft relatief kleine, tulpvormige, groengele bloemen. Bloeit zeer rijk in mei, samen met het blad. Waarschijnlijk blijft het een vrij kleine tot middelgrote boom met een smalle, eerder pyramidale groeiwijze. 

Ook de Nederlandse magnoliaverzamelaar en kweker  Wim Rutten selecteerde een aantal favorieten (www.magnoliastore.com) 

‘Banana Split’, ‘Daphne’, ‘Elisabeth’

zie hoger

‘Gold Cup’: M. ‘Elisabeth’ x M. soulangiana ‘Lennei’

Een tetraploïde selectie uit 1997 van de Amerikaanse kweker August Kehr, met grote, komvormige, diepgele bloemen. Bloeit vanaf half mei. Relatief kleine boom, met pyramidale groei. 

‘Gold Crown’ (M ‘Woodsman’ x M. ‘Sundance’) x M. ‘Gold Crown’

Eveneens een tetraploïde cultivar van August Kehr met grote, komvormige crèmegele bloemen. Bloeit half mei. Opgaande groei. 

‘Golden Gift’ M. acuminata ‘Miss Honeybee’ x (M. acuminate x M. denudata)

Een recente (1997) Amerikaanse selectie. Het is een klein blijvende, goed winterharde en overvloedig bloeiende kruising met lichtgele bloemen. Bloeit vanaf eind april gedurende meerdere werken.

‘Goldstar’ M. acuminata var. subcordata ‘Miss Honeybee’ x M. kobus var. stellata ‘Rubra’

Een relatief klein blijvende Amerikaanse kruising, vergelijkbaar qua grootte en bloemvorm met de bekende M. stellata. Bloeit einde mei met lichtgele bloemen. Bijzonder is het paarsbruine blad. 

‘Hot Flash’ M. ‘Woodsman x M. ‘Elisabeth’

Een zaailing van August Kehr uit 1997. Vrij snel groeiende, opgaande cultivar met smalle, diepgele bloemen met roze blos aan de basis. Bloeit in april, vlak voor het blad. 

‘Limelight’, ‘Lois’

zie hoger

‘Maxine Merrill’ M. acuminata var. subcordata ‘Miss Honeybee’ x M. loebnerii ‘Merrill’

Een selectie van de Amerikaanse veredelaar Phil Savage . Lijkt op M. cordata, maar bloeit veel rijker met vrij grote, komvormige, helder, gele bloemen. Bloemen verkleuren weinig of niet en zijn goed bestand tegen regen. Bloeit begin mei, samen met het blad. 

‘Sundance’ M. acuminata x M. denudate

Een pentaploïde zaailing van August Kehr. Wordt een grote boom met grote crèmegele bloemen op het einde van april-begin mei, vlak voor het blad. Bloeit op jonge leeftijd. 

‘Sun Spire’ M. ‘Woodsman’ x M. ‘Elisabeth’

Het is een zaailing van August Kehr. Opgaande, bijna zuilvormige traag, groeiende magnolia met grote, diepgele bloemen in mei. Wordt samen met ‘Sensation’ beschouwd als een van de meest belovende gele magnolia’s. 

‘Sunsation’ M. ‘Woodsman’ x M. ‘Elisabeth’

Een zaailing van August Kehr. Lijkt sterk op ‘Sun Spire’, maar de bloemen zijn nog iets geler en hij groeit iets sneller en breder.   (Auteur: Paul Geerts)