Uien

UIEN

de natuurlijke krachtpatser

Sommigen worden ongelukkig als ze uien zien: ze krijgen de tranen in de ogen … maar uien zijn wel heel gezond en ze verrijken ons voedsel met een pittige smaak. Eigenlijk kan je, dankzij ui, van heel wat recepten een gezonde lekkernij maken.

Een beetje geschiedenis

De ui vindt zijn oorsprong in het noorden van Azië en Palestina. In Egypte werden uien in de sarcofagen gelegd. Het zijn de joden die de ui overal met zich meevoerden en daardoor voor een wereldwijde verspreiding hebben gezorgd. In het oude Griekenland en in het Romeinse rijk werd er ruim gebruik van gemaakt. Keizer Nero vond dat zijn stem verbeterde, nadat hij ajuin had gegeten.

In de Middeleeuwen werd ui als huwelijksgeschenk en huurpenning gebruikt. Er werden toen in zowat alle landen uienmarkten gehouden. Heel wat plaatsnamen in steden en gemeenten herinneren eraan, want in heel wat steden vind je nog een “ajuinmarkt”. De medicinale geheimen van uien zijn niet lang onbekend gebleven. Al snel werden er meerdere geneeskrachtige eigenschappen aan ui toegekend. Zo zou ui helpen tegen hondsdolheid. En op een gegeven moment werd ui zelfs verbonden met seksuele drift en zou het mannen hitsiger maken. Tegenwoordig weten we beter, maar het blijft een feit dat de plant veel geneeskracht in zich heeft. Ze waren in de oudheid ver van onwetend!

Rijk aan vitamines

Uien bevatten heel wat vitamines A, B en C, ijzer, kalk, fosfor, calcium, natrium, zwavel, silicium, jodium, en suiker. Niets is zo rijk aan beschermende stoffen tegen infecties als rauwe ui (ajuin). Uien bevorderen tevens de haargroei, scherpen het gezicht en het gehoor, stimuleren alle klieren van het lichaam op een natuurlijke wijze, helpen in belangrijke mate de vergiften in de darm en de producten van de stofwisseling onschade­lijk maken, verdrijven moeheid en stimuleren het denken. Ui versterkt de beenderen en maakt de aders elastisch.

Uien sterken hart en bloedsomloop, zijn bacteriëndodend en reinigen de huid. Rauw gegeten bevordert de ui de transpiratie en vervangt hij een goede sauna. Deze afschei­ding door de huid is ook uitstekend voor reumapatiënten. Ui herstelt het zenuwstelsel en geeft bejaarden weer kracht. Ook bij groei problemen van kinderen is ui van belang.

Ajuin wordt al lang gebruikt bij verkoudheid. Heb je last van een abces, een steenpuist of kloven, wrijf de plekken dan in met een in houtskool of onder as geroosterde ui. Met uiensap bet je de beten van wespen en bijen, waardoor de pijn snel afneemt en om infecties bij een brand- of snijdwonden te voorkomen, druppel je wat van hetzelfde sap op het verband.

Planten en oogsten

Planten: de meest bekende teelt is die van plantajuin. Iets moeilijker is de teelt van zaaiajuin. Je koopt plantuitjes en plant die uit in rijen die 25 cm uit elkaar liggen. In de rij duw je om de 10 cm een uitje in de grond en wel zo dat het topje ervan gelijk komt met het bodemoppervlak. Het planten gebeurt zodra het weer het toelaat. Dat kan vanaf februari zijn en uitlopen tot in april als het tegenzit. Voor de teelt van zaaiajuin zijn lich­te gronden niet geschikt. De lange kiemduur van het zaad (tot 25 dagen) maakt de teelt lastig. Voorkiemen kort die periode in.

Bodem en bemesting: ajuin doet het beter in zware grond, schuwt vochtige stand­plaatsen, maar stelt anderzijds hoge eisen aan de vochtvoorziening. Uien verdragen geen verse bemesting, ook geen halfverteerde kompost. Overmaat aan stikstof remt de bolvorming. Tussen 2 ajuinteelten laat je liefst 5 tot 6 jaar op dezelfde plek.

Oogst en bewaring: in de loop van de zomer valt het loof van de ajuin plat. Oogsten doe je op het moment dat 2/3 van het loof is vergeeld. De goede exemplaren spreid je uit op een droge en goed geventileerde plaats. Na 1 week zijn de ajuinen droog en kan je het overtollige loof verwijderen. Bewaar ze tijdens de winter op een zeer droge plaats, bij voorbeeld op zolder.

Ziekten en plagen: de ajuin- of preivlieg tast eerder zaai- dan plantajuin aan. Ze legt haar eitjes in de grond aan de voet van de jonge plantjes of op de bladeren. De witte maden boren zich in juni in de jonge bollen. Eerst vergelen de bladtoppen, later kunnen de planten geheel verwelken. De preven­tieve maatregelen zijn dezelfde als bij prei: geen verse mest toedienen en gebruik insectengaas.

Gezonde remedies

Hik: drink ajuinsap. 1 gesneden ui in 1/2 l lauw water. In kleine slokjes uitdrinken en de hik is over.

Verkoudheid: een gekend volksmiddel is een doorgesneden ui op de nachttafel.

Oorpijn: enkele druppels uiensap in het oor en een omslag van geraspte ui op de pijn­lijke plek.

Wormen: een halve ui fijnsnijden en in een kwart liter water een nacht laten staan. Zeven en het nat gedurende 3 tot 4 dagen op de nuchtere maag drinken.

Roos en haaruitval: maak haarwater: 3 grote uien fijnsnijden en met 1 l bran­dewijn overgieten, 4 dagen op een warme plaats laten trekken, indien mogelijk in de zon en dan filteren. Twee soeplepels eikenschors in een 1/2 l water tot de helft laten koken en bij dit aftreksel voegen.

Grootmoeders tip van Winiefred

Je kan uien pellen zonder tranen door de ui 2 uur voor het schillen in de koelkast te leg­gen of te schillen onder de lopende kraan. Ook kan je de ui b.v. in een kom onder water pellen. Een nacht weken in water met een greep zout. Of gedurende 5 minuten in kokend water leggen en dan in koud water dompelen. De uien tegen elkaar wrijven. Een vlijmscherpe uiensnijder gebruiken.

Praktisch

Koper kan je glanzend maken met uiensap. Konijnen blijven uit de tuin dankzij uien. leder ziet er als nieuw uit na het inwrijven met een doormidden gesneden ui. Om hout­worm te doden: de aangetaste delen elke dag met een doorgesneden ui inwrijven, gedu­rende 10 à 15 dagen. Ooit ajuin in je bloemenborder gezet? De Alliumfamilie is zo uit­gebreid dat een aantal best in de siertuin thuishoort. Rode uien worden bij het koken zwart. Gelakte handtas en schoenen weer mooi: snij een ui in tweeën en wrijf zo over de laklederen handtas en schoenen. Even laten opdrogen en opblinken met een wollen doek.

Winiefred weet raad

Uien zijn niet enkel gezond, ze zijn ook lekker bij soep, salade, brood, stamppot, souf­flé en pasta. Ui fleurt alle schotels op. Om de eetlust op te wekken: enkele schijfjes ajuin bij de aanvang van de maaltijden.

Recepten

Uien als voorgerecht

Ingrediënten:

1 kg kleine uien, 5 eetl. tomatenpuree, 100 g rozijnen, 100 g suiker, 4 dl olijfolie, 2/3 l witte wijn, 1/3 l wijnazijn, kruidentuiltje, peper en zout.

Bereiding:

De Franse chef Escoffier diende ze in zijn restaurant op als voorgerecht. Pel zorgvuldig een kg kleine uien en leg ze te marineren in een grote kookpan met 100 g suiker, 100 g krenten, 5 eetl. tomatenpuree, 4 dl olijfolie, zout, ongemalen peper, koriander, cayennepeper, tijm, laurier, 2/3 dl goede schrale witte wijn en 1/3 dl wijn­azijn. Alles 1 uur laten rusten, de marinade proeven en eventueel op smaak bijwerken, 1 uur zacht­jes laten sud­deren en tenslotte nog een nacht lang laten rusten. ‘s Anderendaags als voorgerecht opdienen met brood en met dezelfde witte wijn van de marinade.

Uiensoep met kaas

Ingrediënten:

6 uien, 60 g boter, 30 g bloem, 2 dl droge witte wijn, 1 l water, nootmuskaat, 4 sneetjes wittebrood,  100 g geraspte gruyère, peper en zout.

Bereiding:

De uien pellen en met een mes fijnsnijden. De boter in een pan laten smelten. De reepjes ui in de pan bijvoegen en goudbruin laten worden. Nu en dan roeren, ze moe­ten lichtjes en gelijkmatig kleuren. Daarna bestrooien met bloem en goed roeren om ze te doen kleuren. Aanlengen met de witte wijn en het water. Kruiden met zout, peper en een beetje geraspte nootmuskaat. Afdekken en gedu­rende 20 minuten zachtjes laten sudderen. Intussen de sneetjes brood roosteren (in een broodrooster of onder de ovengrill) en de kaas raspen. Op de bodem van 4 indivi­duele kommetjes, een sneetje brood en een handjevol geraspte kaas leggen. De soep erover gieten. Elk komme­tje met kaas bestrooien en in de warme oven of onder de ovengrill gratineren.

Gevulde uien, aardappelpuree

Ingrediënten:

4 grote uien, 100 g gehakt, 2 boterhammen in melk geweekt, 1/2 l bouillon, een flinke klont boter, muskaatnoot, peper en zout.

Bereiding:

Pel 4 grote uien en haal er het middelste met een lepeltje uit. Snipper het uitgehaalde uienvlees en laat het in wat boter of margarine met 100 g gehakt, in melk gekweekt en uitgeknepen brood fruiten. Kruid met peper, zout en mus­kaatnoot. Roer goed en enkele minuten laten stoven. Vul de uien met dit mengsel en plaats ze in een vuurvaste schotel. Leg er enkele klontjes boter of margarine op en giet in de schotel bouillon tot de uien half onder staan. Laat in de hete oven gaar worden gedurende een half uurtje.