Woodland Gardening - Tuindagen Beervelde

De Tuindagen vinden dit voorjaar plaats op 11-12 en 13 mei 2007. Dit jaar kregen ze als thema mee : Woodland Gardening.

Waarom Woodland Gardening als thema?

Aan de basis van deze keuze ligt de vaststelling dat een groot deel van ons publiek ervan overtuigd is dat een gedeelte van het park out of bound is, dat het met andere woorden 'niet open is voor het publiek'. En dit terwijl het bos achter het pannekoekenhuisje het meest sfeervolle deel van het park is, dit is een deel van het park waar wij het gehele jaar door werken om u tijdens de Tuindagen een mooie woodland garden te kunnen tonen. Het is om de bezoekers aan te moedigen dit deel van het park wel te ontdekken dat wij besloten hebben om van woodland gardening het thema van deze editie te maken.

De theorie: Wat is Woodland Gardening?

Een woodland garden is een tuin waarin getracht wordt de sfeer van een bos na te bootsen. Aan de basis van woodland gardening ligt de wil (van de tuiman) om de indruk te geven dat de bezoeker niet zomaar onder bomen, maar werkelijk in een bos loopt, een bos waar de bezoeker via kronkelende paden en door niveauverschil van natte naar droge plekken loopt, van donkere plaatsen naar plaatsen waar er meer licht is. 

Ook cruciaal in woodland gardening is de indruk te geven dat er geen tuinman tussengekomen is. Alles moet er zo natuurlijk mogelijk uitzien terwijl dit natuurlijk niet het geval is. Het is niet mooi het toe te geven, maar het grootste plezier van de woodland gardener is zijn publiek te bedriegen (in feite is het maar best dat hij daaraan plezier beleeft, want anders zou hij wanhopig kunnen worden). De woodland gardener geeft de indruk dat hij nooit moet tussenkomen. Als de natuur haar gang maar kan gaan, groeit het zo... zo simpel is het... laat hij geloven. Maar niets is minder waar. De werkelijkheid is dat als de natuur haar gang kan gaan alles door een paar soorten overwoekerd wordt, wat vlug leidt tot iets monotoon en banaal. Om een woodland garden te bekomen, moet de woodland gardener continu tussenkomen. Het is moeilijk voor planten om in de schaduw van bomen te overleven. Als de grond goed en vochtig is, worden de negatieve effecten van schaduw wat gecompenseerd, maar als er schaduw is op arme en droge grond… zal er onder de bomen niet veel overleven…  De eerste uitdaging van de woodland gardener is dus, zonder de sfeer van het bos te verliezen, juist genoeg licht tot aan de grond te brengen om te bekomen dat een gevarieerde en natuurlijk ogende vegetatie onder de bomen kan groeien. Nadien zal hij binnen het assortiment van soorten die passen bij een woodland gardende soorten moeten vinden die zich in de bij hem heersende omstandigheden goed kunnen groeien en vermeerderen (maar niet woekeren!). Bij twijfel is het aan te raden eerst met een klein aantal planten te experimenteren. Als de planten gelukkig zijn en goed ogen en om binnen een redelijke termijn een noemenswaardig en natuurlijke resultaat te bekomen, is het dan aan te raden veel meer planten van dezelfde soort te planten. Om volledig te zijn, als dit niet genoeg is, een laatste uitdaging waarmee onze tuinman zich bezig kan houden is: making windows to lure the eye down vistas (zorgen dat er tussen de bomen openingen blijven waardoor de bezoeker iets in de verte kan zien). 

Woodland gardening kan misschien, door fundamentalisten, bestempeld worden als een manier van tuinieren die even onnatuurlijk is als andere, het beoogde resultaat (een grote variatie van biotopen) zorgt wel voor een grotere biodiversiteit. Het is een plaats waar niet alleen veel soorten planten voorkomen maar ook veel vogels (maar liever niet te veel Nijl- en Canadese ganzen), veel insecten (maar liever niet te veel dazen), zelfs veel zoogdieren (van vleermuis tot haas, maar liever geen reeën of everzwijnen…).   

De praktijk: Woodland Gardening in Beervelde. 

De basis is goed. De doelstelling op het moment van de aanleg van het Park van Beervelde was, en dit is vandaag nog altijd onze bedoeling: Zonder een te grote afstand te moeten afleggen, een grote diversiteit aan biotopen (ecologische niches) tegen te komen, meer dan men even waar in de natuur tegenkomt. 

Het meest beboste deel van het Park met zijn kronkelende paden, zijn opeenvolging van donkere en lichtere (meer open) plekken, van vochtige en drogere plekken, biedt veel mogelijkheden om een schitterende woodland garden met een grote diversiteit aan planten te laten zien.

Maar het kon nog beter. Het Park van Beervelde heeft wel een paar handicaps. Zelfs voor bomen komt er ooit een tijd om te sterven. In Beervelde (aangelegd in 1870) is deze tijd stilaan aan het komen. Tweede handicap: De grond is in Beervelde in het algemeen zanderig, arm en zuur en de zomers kunnen heel droog zijn. Dat zijn zeker niet de beste omstandigheden voor de woodland gardener. 

Voor de Nederlanders? Terwijl Woodland gardening in Engeland een begrip is, zijn “Stinzenplanten” in Nederland een begrip. Stinzenplanten zijn planten die eeuwen geleden uitgeplant werden (dus niet inheems zijn) en sterk genoeg zijn om zich zonder veel onderhoud te vermeerderen in een uitgebreide tuin (landschapsparken, oude boerenhoven, pastorietuinen) maar niet erbuiten (als ze zich buiten een landschapspark ook vermeerderen, spreekt men niet meer van een waardevolle stinzenplant  maar van een woekerende exoot, een pest). Waarom handhaven planten zich binnen de grens van sommige plaatsen en niet erbuiten? Omdat op die plaatsen er een door de mensen gecreëerd milieu bestaat die deze planten nodig hebben. Het beheer ten voordele van de stinzenplanten is gelijklopend met dat van de woodland gardener.

De stinzenplanten zijn hieronder met een * aangeduid. 

Et pour les francophones? En Français ‘Stinzenplanten’ se dit ‘Plantes castrales’. ‘Castrale’ vient de castrum qui en latin de cuisine signifie ‘de château’. 

Welke woodland planten zijn in Beervelde wel succesvol? Een zanderige, arme en zure grond is alles behalve optimaal om een mooie woodland garden te bekomen. Op zulke grond zullen heel weinig soorten zich vestigen en zich vermeerderen. Veel soorten zullen wegkwijnen, enkele soorten zullen zich vestigen maar niet uitbreiden… wat niet belet dat sommige soorten zullen woekeren en, in een bepaalde mate, een plaag worden! 

De grond in Beervelde is geschikt voor de Eik en de Berk maar Essen, Esdoorns, Hulst en Amerikaanse eiken zaaien zich ook gretig en moeten systematisch verwijderd worden om ervoor te zorgen dat er niet te veel schaduw komt, zodat er een onderbegroeiing kan bestaan. Amerikaanse vogelkers is ooit een plaag geweest, maar is nu in het Park zo goed als uitgeroeid. 

Niet alleen de lievelingsplanten van de woodland gardener profiteren van het licht. Zodra dat de omstandigheden het toelaten, zijn de meest succesvolle planten in Beervelde de bramen, de netels, de wilde frambozen, de wilde hop, de wilgenroosjes, haagwinde, kleefkruid en het zevenblad… 

Gewone soorten die in Beervelde onder de bomen succesvol zijn:

• Look-zonder-look (Alliaria petiolata)
• Stinkende gouwe (Chelidonium majus)
• Struisvaren (Matteuccia struthiopteris)
• Salomonszegel (Polygonatum multiflorum en Polygonatum x hybridum*)
• Valse salie (Teucrium scorodonia)
• Gewoon nagelkruid (Geum urbanum)

Echte bosplanten die het in Beervelde goed doen zijn:

• Sneeuwklokjes (Galanthus nivalis), februari
• Speenkruid (Ranunculus ficaria),
• Wilde hyacinthen (Hyacinthoides non-scripta en hybriden), april
• Meiklokjes of Lelietjes-ter-dalen (Convallaria majalis*) eind april, begin mei.
• Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea*) eind mei, begin juni.
• Eikvaren (Polypodium vulgare)
• Koningsvaren (Osmunda regalis)
• Mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas)
• Stekelvaren (Dryopteris carthusiana of dilatata)
   

De volgende bosplanten werden het afgelopen jaar succesvol geïntroduceerd, wat niet betekent dat ze prominent aanwezig zijn:

• Kleine maagdenpalm (Vinca minor*)
• Bosanemoon (Anemone nemerosa*)
• Cyclamen Coum -Daslook (Allium ursinum*),
• Knikkende vogelmelk (Ornitogalum nutans*)
• Hoefblad (Petasites*)
• Judaspenning (Lunaria annua*)
• Stengellooze sleutelbloem (Primula vulgaris*)
• Sleutelbloem (Primula veris*)
• Dagkoekoeksbloem (Silene dioica)
• Breed longkruid (Pulmonaria officinalis*)
• Kievitsbloem (Fritillaria meleagris*)
• Voorjaarshelmbloem (Corydalis Solida*)
• Aronskelk (Arum maculatum* en Arum italicum*)
• Voorjaarszonnebloem (Doronicum pardalianches*)
• Donkere ooiervaarsbek (Geranium phaeum*)
• Adderwortel (Polygonum bistorta*)
• Breedbladig klokje (Campanula latifolia*)
• Witte narcis (Narcissus poëticus cv.’Actea’ en cv.’Fazantenoog’*).
• Wrangwortel (Helleborus viridis*)
• De Bonte gele dovenetel (Lamium galeobdolon var. Florentinum*) is de meest succesvolle introductie, zodanig succesvol dat het bijna een plaag is! 

In een woodland garden, tussen de boomlaag en de kruidlaag is het interessant om ook een struiklaag  te hebben. In Beervelde wordt ze door hazelaars, lijsterbessen en sporkerhout gevormd, maar ook door bomen die regelmatig gehakt worden (tamme kastanje en haagbeuk). Om meer spectaculaire resultaten te bekomen werd de laatste jaren ook met sierstruiken zoals Hamamelissen, Japanse esdoorns, Rhodo’s en Azalea’s, Camelia’s en sierkerselaars (Prunus) geëxperimenteerd.  

Een geslaagde woodland garden biedt het gehele jaar door een opeenvolging van interessante belevenissen. Het neemt niet af dat de woodland gardens op hun mooiste zijn in de lente (tot eind mei). Tijdens de Tuindagen van mei zal er met pijlen een woodland garden walk aangeduid worden waarbij de bezoekers zal worden gewezen op de merkwaardigheden.