Haagbeuk

Algemene omschrijving

Reeds 10 miljoen jaar geleden, in het Plioceen, was de haagbeuk in Europa inheems. Door de grijze, gladde bast en de vorm van het blad zou je denken dat het om een beuk gaat. Maar dat is niet zo. De haagbeuk hoort bij een andere familie, namelijk de Betulaceae waartoe ook berk en hazelaar behoren. De naam haagbeuk duidt al op een frekwent gebruik, namelijk voor heg(haag)beplanting - al is de boom ook als solitair heel mooi. Door regelmatige snoei, ontwikkelt zich geen kroon en kan er geen dikke stam ontstaan. In tegenstelling tot de beuk, verliest de haagbeuk in de herfst zijn bladeren.

Als boom bekoort hij door de gladde, donkerbruin gegroefde bast, de opvallende nerven van het blad en de overvloedige bundels gevleugelde vruchten in de herfst.

De eenhuizige haagbeuk kan 25 m hoog en 200 jaar oud worden. Als hakhout of knotboom wordt hij vaak nog veel ouder. Zijn kroon is dicht en gewelfd, zijn schors glad en lichtgrijs. De stam is vaak zeer onregelmatig. Stammen en takken hebben de neiging om aan elkaar te groeien. De bladknoppen zijn slank toegespitst en zitten dicht tegen de takken aangedrukt. De verspreid staande bladeren zijn smal, spits en eivormig, hebben duidelijke nerven en de randen zijn dubbelgezaagd.

Iets later dan de echte beuken loopt de haagbeuk uit. Hij bloeit dan meteen (april/mei). De mannelijke katjes komen te voorschijn uit hun speciale knoppen, meestal onderaan het schot van het voorafgaande jaar.

Tijdens de bloei worden grote hoeveelheden stuifmeel geproduceerd en door de wind verstoven. De vrouwelijke bloempjes die onderaan de kortloot groeien, hebben een rode stamper. Zij komen uit knoppen die ook bladeren bevatten.

De vruchten zijn hartvormige nootjes, verbonden met een groot driedelig dekblad dat als vliegapparaat dient. Zij worden door de wind verspreid en bevatten kleine, sterk generfde zaden. Zij blijven vaak lang aan de boom hangen. Als ze van de boom vallen, zijn de vogels er als de kippen bij.

De haagbeuk groeit langzaam en kan 80 tot 90 jaar oud worden.Vruchtbaar worden haagbeuken pas na 20 jaar.

Soorten

Soorten

Van de ca. 35 soorten uit het geslacht Carpinus noem ik de volgende:

• Japanse Haagbeuk (Carpinus japonica) heeft een grijsbruine bast die in grote plakken afschilfert. De bladeren zijn in het begin roodachtig, aan twee kanten zacht behaard en kleuren geel in het najaar.
• Hartbladerige Haagbeuk (Carpinus cordata) heeft breed hartvormig blad en een bruingrijze schors vol scheuren. Ieder blad eindigt in een fijne, borstelachtige punt. 
• Carpinus laxiflora heeft rood blad, een lichte bast en een rode herfstkleur
• Carpinus tschonoskii wordt slechts 5 m hoog. De bladeren zijn eivormig en aan de bovenkant zijdeglanzend.

... en enkele cultivars van Carpinus betulus:

• Carpinus betulus ‘Fastigiata ‘ wordt ca. 10 m hoog en heeft een zuilvormige gestalte.
• ​Carpinus betulus ‘Columnaris ‘ is een bolvormige variëteit.
• De treurhaagbeuk (Carpinus betulus 'Pendula'), met de mooie Franse naam 'charme pleureur', wordt slechts 4 m hoog. Als solitair staat hij het mooist.